Kalifornia podjęła istotny krok w kierunku zachowania wolności czytania, uchwalając ustawę znaną jako Kalifornijska ustawa o wolności czytania (AB 1825). Ustawa ta, podpisana przez gubernatora Gavina Newsoma pod koniec września 2024 roku, wprowadza zasady, które zabraniają publicznym bibliotekom cenzurowania książek na podstawie tematów, poglądów politycznych czy wartości społecznych, które one reprezentują. Celem ustawy jest zapobieganie dyskryminacji materiałów, które obejmują różne perspektywy, w tym te związane z społecznością LGBTQ+, mniejszościami etnicznymi oraz innymi grupami marginalizowanymi.

Kontekst historyczny i powody uchwalenia ustawy

W ciągu ostatnich dwóch lat presja na publiczne biblioteki w Stanach Zjednoczonych znacznie wzrosła, szczególnie w odniesieniu do żądań cenzurowania książek dotyczących tożsamości i doświadczeń mniejszości. Zgodnie z danymi Amerykańskiego Stowarzyszenia Bibliotek (ALA), liczba zgłoszonych prób cenzurowania materiałów bibliotecznych wzrosła o 65% między 2022 a 2023 rokiem, z czego aż 47% tych prób dotyczyło materiałów przedstawiających społeczność LGBTQ+ oraz społeczności kolorowe. W związku z tymi niepokojącymi trendami Kalifornia postanowiła podjąć kroki prawne, aby zapewnić wolny dostęp do książek, które odzwierciedlają szeroki zakres doświadczeń i tożsamości.

Rola i odpowiedzialności publicznych bibliotek

Nowe prawo nakłada na publiczne biblioteki obowiązek opracowania tzw. planów rozwoju zbiorów, dokumentów, które jasno definiują kryteria wyboru materiałów bibliotecznych i umożliwiają społeczności udział w podejmowaniu decyzji dotyczących treści bibliotecznych. Kalifornijska Biblioteka Stanowa podkreśliła znaczenie tych planów, ponieważ umożliwiają one bibliotekom przejrzyste zarządzanie procesem selekcji materiałów i zapewniają, że zbiory odzwierciedlają różnorodność społeczności, którą obsługują. Zgodnie z słowami bibliotekarza stanowego Grega Lucasa, nowe prawo zapewnia odpowiedzialność bibliotek za lokalne potrzeby, umożliwiając, aby zbiory odpowiadały zainteresowaniom i tożsamościom ludności.

Reakcje i wsparcie ze strony społeczeństwa i organizacji

Kalifornijska ustawa o wolności czytania spotkała się z dużym wsparciem organizacji praw człowieka, w tym Amerykańskiej Unii Swobód Obywatelskich (ACLU) i organizacji Equality California. Przedstawiciele tych organizacji uważają, że ustawa stanowi istotny krok w kierunku zachowania wolności intelektualnej i ochrony wartości demokratycznych. Przedstawicielka ACLU, Cynthia Valencia, oświadczyła, że ograniczenie dostępu do książek nie tylko cenzuruje treści, ale także umniejsza życiowe doświadczenia i tożsamości zarówno autorów, jak i czytelników. Tony Hoang, dyrektor wykonawczy organizacji Equality California, podkreślił, że próby cenzurowania grup docelowych dodatkowo zagrażają ich pozycji w społeczeństwie, podczas gdy ustawa AB 1825 zapewnia przestrzeń, w której każdy może uzyskać dostęp do informacji odzwierciedlających ich doświadczenia.

Ustawa w kontekście krajowych trendów

Kalifornijska ustawa o wolności czytania pojawia się w czasie, gdy książki na temat społeczności LGBTQ+, mniejszości oraz innych kontrowersyjnych tematów coraz częściej stają się celem cenzury w USA. Stany takie jak Teksas, Idaho i Floryda już wprowadziły przepisy ograniczające dostępność niektórych książek w szkolnych bibliotekach, a w niektórych przypadkach także w bibliotekach publicznych. Kalifornia jednak obrała przeciwny kierunek, starając się zapewnić, że wszyscy mieszkańcy, niezależnie od swojej tożsamości, mają swobodny dostęp do informacji i literatury, które odzwierciedlają ich wartości i doświadczenia.

Wyzwania i oczekiwania

Mimo szerokiego poparcia, ustawa nie przeszła bez sprzeciwu. Grupy konserwatywne twierdzą, że ustawa niepotrzebnie komplikuje zarządzanie zbiorami bibliotecznymi i nie uwzględnia obaw rodziców, którzy sprzeciwiają się pewnym treściom. Niemniej jednak, ustawodawcy w Kalifornii podkreślają, że ustawa zapewnia, iż decyzje dotyczące treści są podejmowane w sposób przejrzysty i inkluzyjny, a nie w oparciu o polityczne lub religijne przekonania poszczególnych grup. Dalszy rozwój wydarzeń i wdrożenie ustawy będą ważnymi wskaźnikami sukcesu tego ramienia prawnego, podczas gdy Kalifornia kontynuuje opracowywanie działań prawnych na rzecz ochrony wolności dostępu do informacji.