Zagreb, 21 stycznia 2025. – Społeczność naukowa w Chorwacji dokonała kolejnego znaczącego przełomu. Dwóch naukowców z Instytutu Ruđer Bošković (IRB), dr sc. Damir Baranašić i dr sc. Jelena Bujan, zostało laureatami prestiżowych grantów Europejskiej Organizacji Biologii Molekularnej (EMBO). To wyróżnienie podkreśla znaczenie ich pracy na poziomie globalnym i otwiera nowe możliwości badawcze w dziedzinach biologii ewolucyjnej, ekologii i zmian klimatycznych.

Czym jest EMBO i dlaczego jest ważne?

Europejska Organizacja Biologii Molekularnej (EMBO) gromadzi ponad 2.100 czołowych naukowców z całego świata. Jej głównym celem jest wspieranie młodych, obiecujących badaczy poprzez zapewnienie im wsparcia finansowego i logistycznego do tworzenia własnych zespołów badawczych. Każdego roku EMBO wyróżnia innowacyjne projekty i przyznaje granty, które obejmują znaczące środki finansowe, mentoring oraz dostęp do najwyższej klasy laboratoriów. Granty te nie są tylko finansowym zastrzykiem, ale także okazją dla badaczy do nawiązania kontaktów z europejskimi elitami naukowymi.

Zrozumienie ewolucji organizmów wielokomórkowych

Dr sc. Damir Baranašić, jeden z tegorocznych laureatów, koncentruje się na jednym z najważniejszych pytań w biologii – jak organizmy jednokomórkowe ewoluowały w złożone, wielokomórkowe formy życia. Podczas gdy wcześniejsze badania podkreślały powstawanie nowych genów jako kluczowy czynnik, współczesne podejścia naukowe sugerują, że klucz tkwi w regulacji istniejących genów.

"Naszym celem jest zidentyfikowanie genetycznych przełączników, które umożliwiły tę transformację. Łączymy eksperymenty laboratoryjne ze sztuczną inteligencją, aby uzyskać jaśniejszy obraz procesu ewolucyjnego," wyjaśnia dr Baranašić. Oprócz przyczyniania się do zrozumienia powstawania organizmów wielokomórkowych, wyniki mogą znaleźć zastosowanie w medycynie regeneracyjnej, gdzie precyzyjna regulacja genów odgrywa kluczową rolę.

Zagrożenia klimatyczne a przyszłość bioróżnorodności

Z drugiej strony, dr sc. Jelena Bujan koncentruje się na zmianach klimatycznych i ich wpływie na bioróżnorodność, szczególnie na odporność owadów. Owady są kluczowe dla zapylania, recyklingu składników odżywczych i stabilności ekosystemów, jednak coraz bardziej intensywne fale upałów i degradacja siedlisk stanowią poważne zagrożenie dla ich przetrwania.

"Będziemy wykorzystywać zaawansowane technologie, takie jak mapowanie termiczne 3D i symulacje, aby zrozumieć, jak mikrośrodowiska wpływają na przetrwanie owadów. Dane te pomogą nam opracować strategie ochrony kluczowych gatunków," mówi dr Bujan. Szczególny nacisk zostanie położony na obszary śródziemnomorskie, które są niezwykle wrażliwe na zmiany klimatyczne.

Szeroka perspektywa: Jak nauka zmienia społeczeństwo

Otrzymanie wsparcia EMBO to nie tylko indywidualny sukces dla naukowców takich jak dr Baranašić i dr Bujan, ale także znaczący krok dla chorwackiej nauki jako całości. Granty te umożliwiają tworzenie zespołów badawczych, zakup zaawansowanego sprzętu oraz wzmocnienie międzynarodowej współpracy. Ponadto, wyniki naukowe tych projektów mogą przyczynić się do globalnych wysiłków na rzecz ochrony środowiska i ulepszania technologii medycznych.

Ten sukces następuje w momencie, gdy nauka jest kluczowa dla rozwiązania największych wyzwań współczesnej ery – od zmian klimatycznych po kryzysy zdrowotne. W tym kontekście praca naukowców takich jak dr Baranašić i dr Bujan pokazuje, jak innowacyjne badania mogą przynieść konkretne zmiany, nie tylko na poziomie lokalnym, ale także globalnym.