Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) ujawniła nazwę swojej nowej, długo zapowiadanej misji, która będzie stanowić kolejny krok w ewolucji nawigacji satelitarnej na kontynencie. Misja, oficjalnie nazwana Celeste, ma na celu przetestowanie i zademonstrowanie potencjału nowej warstwy satelitów na niskiej orbicie okołoziemskiej (LEO) w celu wzmocnienia odporności i rozszerzenia możliwości istniejącego systemu Galileo. Ten krok stanowi kluczowy moment w zapewnianiu przyszłości precyzyjnego pozycjonowania, nawigacji i pomiaru czasu (PNT) dla milionów Europejczyków i użytkowników na całym świecie.

W ciągu ostatnich trzech dekad europejskie systemy nawigacji satelitarnej stały się nieodzowną częścią naszego codziennego życia. Galileo i EGNOS stanowią dziś ogromny sukces, napędzając wszystko, od aplikacji na smartfonach i nawigacji samochodowej po zarządzanie krytyczną infrastrukturą, taką jak sieci energetyczne, transakcje finansowe i synchronizacja systemów telekomunikacyjnych. Właśnie z powodu tej wszechobecnej zależności zapewnienie ich solidności, bezpieczeństwa i stałej dostępności stało się priorytetem o strategicznym znaczeniu. W świecie, w którym zagrożenia takie jak zagłuszanie (jamming) i fałszowanie (spoofing) sygnałów stają się coraz bardziej realne, misja Celeste, jako część szerszego programu ESA LEO-PNT, stanowi proaktywną odpowiedź na te wyzwania i krok w kierunku nowej generacji technologii nawigacyjnych.

Galileo i Celeste: Historia wsparcia i odporności

Nazwa Celeste niesie ze sobą głęboką symbolikę, łącząc nowoczesną technologię z historią nauki, na której opiera się nawigacja satelitarna. Mianowicie, Maria Celeste była córką wielkiego włoskiego naukowca Galileo Galilei, a oboje łączyła niezwykle silna więź emocjonalna i intelektualna. Chociaż mieszkała w klasztorze, Maria Celeste podzielała miłość ojca do astronomii i nauki. Z zachowanych listów, które do niego wysyłała, widać, jak bardzo Galileo cenił jej inteligencję, przenikliwość i osąd, często polegając na niej jako na osobie największego zaufania. Ich korespondencja ukazuje kobietę o wyjątkowej piśmienności i zrozumieniu złożonych tematów, którymi zajmował się jej ojciec.

Teraz Celeste staje się nazwą misji, która, mówiąc symbolicznie, będzie "pośredniczyć" między Galileo a resztą świata. Celem misji jest zademonstrowanie na orbicie nowych zdolności, które przyniosą dodatkowy poziom odporności i będą stanowić nowy wymiar siły dla europejskich zdolności nawigacyjnych. Tak jak Maria Celeste była wsparciem dla swojego ojca, tak konstelacja Celeste będzie stanowić wsparcie dla systemu Galileo, zapewniając, że jego sygnały pozostaną niezawodne nawet w najtrudniejszych warunkach.

Ten wybór nazwy kontynuuje tradycję w ramach europejskiego programu nawigacyjnego. Sam globalny system został nazwany Galileo na cześć słynnego naukowca, w uznaniu jego pionierskiej roli w astronomii, fizyce i pomiarze czasu – dyscyplinach, które stanowią podstawę precyzyjnej nawigacji satelitarnej. Satelity demonstracyjne dla Galileo, wystrzelone w 2005 i 2008 roku, zostały nazwane GIOVE, co po włosku oznacza Jowisz. Nazwa ta była również hołdem dla odkrycia przez Galileusza czterech największych księżyców Jowisza, które w tamtych czasach były używane do określania długości geograficznej z dowolnego miejsca na Ziemi.

Nowa konstelacja dla nowej ery nawigacji

Misja Celeste składa się z konstelacji dziesięciu satelitów, z dwoma zapasowymi, które będą krążyć na niskiej orbicie okołoziemskiej (LEO), na wysokości kilkuset kilometrów, w przeciwieństwie do satelitów Galileo, które znajdują się na średniej orbicie okołoziemskiej (MEO) na wysokości około 23 000 kilometrów. Ta mniejsza odległość od Ziemi przynosi kluczowe korzyści. Sygnały emitowane przez satelity LEO będą znacznie silniejsze, co poprawi ich zdolność do penetracji środowisk, w których dzisiejsze sygnały GNSS są słabe lub niedostępne, takich jak głębokie kaniony miejskie, wnętrza budynków czy obszary o gęstym zadrzewieniu.

Oprócz silniejszego sygnału, szybszy ruch satelitów na orbicie LEO pozwoli na szybsze "ustalenie" pozycji (Time To First Fix - TTFF) i szybszą konwergencję dla usług o wysokiej precyzji. Architektura systemu jest pomyślana jako wielowarstwowa, gdzie konstelacja LEO będzie działać w synergii z istniejącymi satelitami MEO (Galileo, GPS itp.), dostarczając dodatkowych sygnałów i różnorodności geometrycznej. To drastycznie zwiększy ogólną solidność systemu, czyniąc go bardziej odpornym na przypadkowe i celowe zakłócenia. Pierwsze dwa satelity misji Celeste, które są równolegle opracowywane i budowane przez dwa europejskie konsorcja pod przewodnictwem firm GMV i Thales Alenia Space, mają zostać wystrzelone w drugiej połowie grudnia 2025 roku z Nowej Zelandii na pokładzie rakiety nośnej Electron firmy Rocket Lab.

Paneuropejska współpraca na rzecz niezależności technologicznej

Misja Celeste, jako faza demonstracyjna programu LEO-PNT, jest kluczowym projektem w ramach szerszego programu ESA FutureNAV, który pozwala agencji reagować na najnowsze trendy i potrzeby w dziedzinie nawigacji oraz zapewnia, że Europa pozostanie w czołówce rozwoju technologicznego. Projekt został zatwierdzony na Radzie ESA na szczeblu ministerialnym w 2022 roku i jest wspierany przez szeroką koalicję państw członkowskich: Austrię, Belgię, Finlandię, Francję, Niemcy, Węgry, Włochy, Norwegię, Polskę, Portugalię, Rumunię, Hiszpanię, Szwecję, Szwajcarię i Wielką Brytanię. Kontrakty na rozwój floty zostały przyznane w 2024 roku dwóm konsorcjom obejmującym ponad 50 podmiotów z 14 krajów, co pokazuje siłę europejskiej współpracy przemysłowej.

Misja demonstracyjna obejmuje cały proces: od definicji i rozwoju segmentu kosmicznego i użytkownika, przez wystrzelenie i ustanowienie segmentu naziemnego do operacji, aż po eksperymentowanie i demonstrację nowych usług, a na koniec bezpieczną utylizację satelitów po zakończeniu misji. Sukces misji Celeste otworzy drzwi do nowych zastosowań komercyjnych, od pojazdów autonomicznych i dronów po internet rzeczy (IoT) i inteligentne miasta, dodatkowo wzmacniając suwerenność technologiczną i konkurencyjność Europy na arenie światowej. Więcej informacji na temat misji można znaleźć na oficjalnej stronie internetowej ESA pod adresem www.esa.int/LEO-PNT.