W dniu 28 listopada 2025 r. z Kalifornii wystartowała misja SpaceX Transporter-15, która wyniosła na orbitę heliosynchroniczną aż 140 ładunków użytecznych. Wśród nich znalazły się dwa nowe satelity radarowe fińsko-greckiej firmy ICEYE przeznaczone dla Greckiego Narodowego Programu Małych Satelitów, dwa eksperymentalne satelity ESA HydroGNSS oraz nowa seria włoskich statków powietrznych z państwowego programu IRIDE. Start z kompleksu SLC-4E w bazie Vandenberg i oficjalne potwierdzenie czasu startu (10:44 czasu pacyficznego, 18:44 UTC) oznaczyły kluczowy punkt zwrotny: grecki program kosmiczny obserwacji Ziemi wszedł w fazę operacyjną z bezpośrednim wpływem na zarządzanie klęskami żywiołowymi, monitoring środowiska i bezpieczeństwo narodowe.

Dlaczego właśnie te dwa satelity są ważne dla Grecji

Dwa satelity ICEYE z syntetyczną aperturą radarową (SAR) stanowią pierwszą operacyjną parę satelitów radarowych w ramach Greckiego Narodowego Programu Małych Satelitów. Mowa o platformach pasma X o masie około 120 kilogramów na statek, które pracują w wielu trybach obserwacji i umożliwiają akwizycję danych w dzień i w nocy, niezależnie od chmur, dymu, mgły czy deszczu. W najwyższej klasie wydajności system dostarcza produkty o rozdzielczości do 25 centymetrów, co wystarcza do precyzyjnej detekcji i klasyfikacji obiektów takich jak pojazdy i statki oraz do szczegółowych ocen szkód po powodziach, pożarach i innych ekstremalnych zdarzeniach. W połączeniu z anteną z szykiem fazowanym i możliwościami szybkiego „zadaniowania” (tasking), satelity są dostosowane do szybkich potrzeb operacyjnych obrony cywilnej, marynarki, kapitanatów portów i innych służb interwencyjnych.

Te dwa satelity są częścią szerszej inwestycji finansowanej w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności Unii Europejskiej (RRF). Projekt realizuje grecki rząd we współpracy z ICEYE i Europejską Agencją Kosmiczną (ESA). Na poziomie krajowym prowadzą go Ministerstwo Cyfryzacji i Helleńskie Centrum Kosmiczne (HSC), podczas gdy ESA zapewnia ramy kontraktowe i techniczne oraz interoperacyjność danych na poziomie państw członkowskich. Gwarantuje to od początku włączenie greckich misji do zjednoczonego europejskiego systemu wymiany danych – co jest ważnym warunkiem wstępnym dla szybkiej współpracy międzynarodowej w sytuacjach awaryjnych i dla rozwoju krajowego ekosystemu „downstream”.

Transporter-15: europejska zawartość na jednej amerykańskiej rakiecie

Transporter-15 to typowa misja „rideshare” SpaceX, ale z wyraźnie europejskim podpisem. Oprócz greckich satelitów radarowych, rakieta zabrała również dwa nanosatelity ESA HydroGNSS „Scout” z programu FutureEO. HydroGNSS wykorzystuje reflektometrię GNSS do pomiaru kluczowych składników cyklu wodnego – wilgotności gleby, zamarzania/odmarzania, stanu mokradeł i zmian biomasy – podnosząc jakość modeli klimatycznych i prognoz operacyjnych. Na tej samej rakiecie poleciały również nowe satelity włoskiej konstelacji państwowej IRIDE, prowadzonej przez ESA i Włoską Agencję Kosmiczną (ASI), w celu zapewnienia niezawodnych danych dla służb publicznych Włoch w domenach środowiska, stanów nagłych i bezpieczeństwa.

Statki powietrzne ICEYE na tej misji zintegrowała firma Exolaunch, która przygotowała satelity do montażu w mechanizmach separacji i koordynowała aspekty techniczne rozmieszczenia w ramach lotu wieloużytkownikowego. Po starcie 28 listopada 2025 r. potwierdzono nawiązanie łączności z satelitami i rozpoczęcie rutynowych procedur odbioru. ICEYE poinformowało jednocześnie, że tym startem dodatkowo rozszerzyło największą na świecie komercyjną konstelację SAR, przy czym część nowo wyniesionych zdolności idzie właśnie na wsparcie misji narodowych, takich jak grecka.

Architektura greckiej konstelacji: warstwa radarowa, optyczna i termalna

Grecki Narodowy Program Małych Satelitów pomyślany jest jako konstelacja wielu typów czujników. Dwa operacyjne satelity radarowe wystrzelone 28 listopada 2025 r. tworzą fundament warstwy radarowej, a w ciągu 2026 r. planowane jest fazowe wprowadzanie pozostałych platform operacyjnych, aby osiągnąć codzienne (lub częstsze) pokrycie obszaru zainteresowania. Program jest skonceptualizowany tak, aby pobudzić krajowy przemysł – od konstrukcji podsystemów po integrację i przetwarzanie danych – i stworzyć zrównoważony łańcuch wartości dla eksportu usług obserwacji Ziemi.

Oprócz warstwy radarowej przewidziano również cztery satelity termalno-podczerwone (TIR), które rozwija OroraTech. Ich rolą jest wczesne wykrywanie anomalii termicznych, detekcja i monitorowanie pożarów lasów, a także wsparcie ocen ryzyka w miesiącach letnich. Trzecią warstwą jest siedem wysokorozdzielczych satelitów optycznych, które rozwija Open Cosmos. Ten komponent przyniesie zdjęcia wielospektralne i bardzo wysokiej rozdzielczości przydatne w planowaniu przestrzennym, rolnictwie, urbanistyce, ochronie pasa przybrzeżnego i monitoringu środowiska morskiego. Umowy na komponent optyczny i termalny ESA zawarła w imieniu greckiego rządu, a obie linie będą miały silne oparcie w greckich partnerach i instytucjach badawczych.

Korzyści operacyjne: od powodzi i pożarów po bezpieczeństwo na morzu

Główną zaletą technologii SAR jest spójna akwizycja bez względu na chmury i porę dnia. Dla potrzeb greckich oznacza to, że możliwe jest mapowanie obszarów powodziowych nawet gdy deszcz jeszcze pada, śledzenie postępu frontu pożaru także przez gęsty dym, ale również dostrzeżenie osuwisk i mikropomieszczeń terenu za pomocą interferometrii (InSAR). W domenie morskiej SAR umożliwia detekcję jednostek pływających, które nie emitują sygnału AIS („ciemne” statki), nadzór nad nielegalnymi działaniami oraz szybką ocenę zanieczyszczeń i awarii. Kiedy produkty radarowe są parowane z danymi termalnymi (TIR) i optycznymi, powstaje fuzyjny strumień informacji, który drastycznie skraca czas od zdarzenia do decyzji – czy chodzi o ewakuacje, przekierowanie ruchu, rozmieszczenie strażackich sił powietrznych czy celowe zamknięcie obszarów przybrzeżnych.

Kluczowy jest również fakt, że Grecja poprzez partnerstwo zyskuje dostęp do całej konstelacji ICEYE – największej sieci SAR na świecie – co jest decydujące w pierwszych godzinach po katastrofie, kiedy potrzebne jest częste obrazowanie z różnych śladów orbitalnych. Ten dostęp umożliwia wysoką kadencję obserwacji jeszcze zanim narodowa konstelacja osiągnie pełną wielkość, czym zmniejsza ryzyko operacyjne i zwiększa odporność służb reagujących w terenie.

Tryby obrazowania, rozdzielczość i platforma Gen4

ICEYE oferuje wiele trybów obrazowania, które balansują rozdzielczość i powierzchnię: Spot i Dwell dla ekstremalnych szczegółów i precyzyjnej detekcji zmian, Strip dla długich pasów obrazowania w średniej rozdzielczości oraz Scan dla bardzo szerokich obszarów. Dwell Precise przynosi rozdzielczość do 25 cm, podczas gdy najnowsza generacja platformy (Gen4) poszerza obszar pokrycia na przelot i zwiększa gęstość informacji w jednym cyklu, umożliwiając częstsze odświeżanie zdjęć bez kompromisu na jakości. Platformy pracują w paśmie X i opierają się na antenie z szykiem fazowanym z elektronicznym skanowaniem, co umożliwia szybkie zadaniowanie, szybką zmianę trybów i elastyczność taktyczną.

Kompaktowa masa (około 120 kg) i architektura zasilania z pięcioma panelami słonecznymi są zoptymalizowane dla profilu „rideshare”. Seryjna produkcja i modułowa konstrukcja zmniejszają koszt na satelitę oraz przyspieszają rytm odświeżania konstelacji. Na poziomie systemu oznacza to większą odporność: awaria jednej jednostki nie zagraża całości, a nowa platforma może być stosunkowo szybko włączona do sieci orbitalnej.

Model zarządzania i suwerenność danych

Działaniami operacyjnymi na orbicie zarządza ICEYE, podczas gdy Grecja otrzymuje suwerenną zdolność dostępu do danych, priorytetowe zadaniowanie i pełną integrację produktów w narodowych systemach informacyjnych. Taki model skraca czas do operacyjności, ponieważ opiera się na istniejącej infrastrukturze i doświadczeniu komercyjnego operatora, a jednocześnie transferuje wiedzę, buduje krajowe zdolności i włącza greckie przedsiębiorstwa w łańcuch produkcyjny i „downstream”. ESA zapewnia przy tym wspólne standardy, protokoły bezpieczeństwa i wymianę danych w ramach ram europejskich.

Efekt przemysłowy: miejsca pracy, wiedza i eksport

Finansowanie z RRF jest skierowane na cały łańcuch wartości. ICEYE otworzyło biuro i linię produkcyjną w Atenach dla podsystemów radarowych i montażu, OroraTech uruchomiło regionalną siedzibę dla konstelacji termalnej, a Open Cosmos rozwija lokalne zdolności poprzez oddział Open Cosmos Aegean. Tym samym tworzone są wysokowykwalifikowane miejsca pracy, wzmacniane łańcuchy dostaw i zwiększany udział krajowego przemysłu w wielkich programach kosmicznych. Długoterminowo inwestycja wspiera tworzenie eksportowego portfela produktów i usług – od zaawansowanych podsystemów radarowych po rozwiązania analityczne oparte na danych satelitarnych.

Zastosowania w praktyce: jak wygląda przepływ danych „end-to-end”

Kiedy ekstremalne opady podnoszą stany wód, centrum operacyjne Obrony Cywilnej priorytetowo zadaniuje nowe obrazowanie. Dane pobrane z satelitów ICEYE są automatycznie rejestrowane do poprzednich zdjęć, z nich generowane są mapy powierzchni powodziowych i głębokości, a wyniki są w kilka minut dostarczane zespołom interwencyjnym. W nadzorze morskim kombinacja zdjęć radarowych i danych AIS umożliwia wykrywanie statków z wyłączonymi transponderami, śledzenie podejrzanych wzorców ruchu i szybkie potwierdzenie zanieczyszczenia. W leśnictwie i na obszarach wiejskich satelity termalne wykrywają wczesne punktowe źródła ciepła i wysyłają ostrzeżenia, podczas gdy warstwa optyczna daje przegląd ognisk, przejezdności i uszkodzeń roślinności. W urbanistyce i infrastrukturze serie InSAR mierzą milimetrowe przesunięcia wałów, tam, mostów i nasypów brzegowych, pomagając właścicielom infrastruktury krytycznej działać prewencyjnie, zanim dojdzie do awarii.

Horyzont czasowy: co następuje po 28 listopada 2025 r.

Wprowadzeniem dwóch satelitów radarowych do pracy postawiono operacyjny fundament greckiej konstelacji. W ciągu 2026 r. planowane jest rozmieszczenie pozostałych statków optycznych i termalnych oraz dalsze wzmocnienie segmentu radarowego, aby osiągnąć codzienne lub częstsze pokrycie obszaru zainteresowania. Równolegle rozwijane są segmenty naziemne – narodowe archiwum i rynek danych, centrum przetwarzania oraz protokoły wymiany z partnerami europejskimi i międzynarodowymi. Umowy, które ESA zawarła w imieniu greckiego rządu z nosicielami przemysłowymi (Open Cosmos i OroraTech), zapewniają dostawę i operacyjne zakotwiczenie całego systemu w realnych potrzebach służb państwowych i lokalnych.

Kontekst europejski i komunikaty instytucji

Wspólny lot z włoskimi satelitami IRIDE i HydroGNSS ESA pokazuje, jak narodowe inicjatywy wpisują się w szersze ramy europejskie. IRIDE, finansowany przez włoski PNRR i prowadzony w partnerstwie ESA i ASI, buduje „marketplace” danych, którym będzie zarządzać e-GEOS i który będzie służyć służbom publicznym. HydroGNSS, choć jest misją kompaktową, przynosi dane o kluczowych zmiennych cyklu wodnego i tak uzupełnia produkty radarowe i optyczne. Z ESA płyną komunikaty, że włączenie zdolności radarowej pasma X ICEYE do greckiego programu jasno pokazuje, jak technologie kosmiczne tłumaczą naukę i inżynierię na konkretne korzyści na Ziemi. Grecki minister cyfryzacji i AI Dimitrios Papastergiou podkreślił, że nowe środki satelitarne wzmocnią zdolność państwa do nadzorowania i ochrony lądu i morza we wszystkich warunkach.

Patrząc z dystansu do 30 listopada 2025 r., zaledwie dwa dni po starcie, Grecja z prawem może powiedzieć, że jej infrastruktura obserwacji Ziemi weszła w nową fazę: operacyjną, połączoną z europejskimi partnerami i ugruntowaną przemysłowo. Nadchodzące rozszerzenie konstelacji – o dodatkowe cztery satelity termalne i siedem platform optycznych – dodatkowo zwiększy częstotliwość obrazowania i szerokość zastosowań, od ochrony środowiska i leśnictwa, przez bezpieczeństwo żeglugi i walkę z zanieczyszczeniem, po wsparcie rolnictwa, urbanistyki i zarządzania ryzykiem w wymagających klimatycznie latach, które nadejdą.