W sercu Massachusetts, ukryty pośród rozległych lasów, znajduje się jeden z największych i najważniejszych zbiorników wodnych w Stanach Zjednoczonych Ameryki – zbiornik Quabbin. To monumentalne dzieło ludzkiej inżynierii, o pojemności około 1,56 biliona litrów wody, stanowi kluczowe źródło wody pitnej dla prawie 2,7 miliona mieszkańców aglomeracji bostońskiej oraz trzech miast w zachodnim Massachusetts. Jego powierzchnia wynosząca 101 kilometrów kwadratowych i linia brzegowa o długości aż 291 kilometrów czynią go jednym z największych na świecie sztucznych zbiorników przeznaczonych wyłącznie do zaopatrzenia w wodę. Sama nazwa, „Quabbin”, pochodzi z języka plemienia Nipmuc, rdzennego ludu, i oznacza „miejsce spotkania wód”, co doskonale opisuje jego genezę w dolinie rzeki Swift.

Zdjęcie satelitarne wykonane 13 sierpnia 2025 roku przez instrument OLI-2 (Operational Land Imager-2) na satelicie Landsat 9, ukazuje imponującą błękitną powierzchnię zbiornika otoczoną gęstymi, zielonymi lasami. To właśnie te lasy odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu wyjątkowej czystości wody. Działając jak żywy biofiltr, spowalniają spływ wód opadowych i filtrują osady oraz zanieczyszczenia, które w przeciwnym razie dostałyby się do zbiornika, zapewniając w ten sposób, że woda pozostaje jedną z najczystszych w kraju bez potrzeby filtracji.

Ofiara dla postępu: Zatopione miasta i nowa era

Stworzenie tego wodnego giganta wymagało ogromnej ofiary. Budowa, która rozpoczęła się w latach 30. XX wieku, doprowadziła do zatopienia czterech miast: Dane, Enfield, Greenwich i Prescott. Ponad 2500 mieszkańców musiało opuścić swoje domy i majątki, aby zapewnić przyszłość zaopatrzenia w wodę dla milionów. O północy 27 kwietnia 1938 roku te miasta oficjalnie przestały istnieć, a ich historia została zatopiona pod napierającą wodą. Proces napełniania zbiornika trwał długie siedem lat, od 1939 do 1946 roku, kiedy woda w końcu osiągnęła planowany poziom.

Dziś w miejscach takich jak punkt widokowy Enfield, odwiedzający mogą podziwiać panoramiczny widok na obszar, gdzie niegdyś znajdowało się tętniące życiem miasto, teraz pokryte dziesiątkami metrów wody. Na północnym wschodzie, obszar znany jako Dana Common, który był centrum miasta Dana, znajduje się tuż nad linią wody. Chociaż wszystkie budynki zostały zburzone przed zatopieniem, uważni obserwatorzy wciąż mogą znaleźć pozostałości fundamentów, granitowe schody i kamienne ogrodzenia jako cichych świadków życia, które niegdyś tu kwitło. Fotografia z 1939 roku, wykonana podczas napełniania, dosadnie pokazuje, jak woda powoli pochłania fragment drogi Route 21, trasy, która łączyła Belchertown, Enfield i Danę, symbolicznie oznaczając koniec jednej epoki.

Cud inżynierii i naturalne sanktuarium

Podstawę zbiornika Quabbin stanowią dwie masywne konstrukcje ziemne – tama Winsor i grobla Goodnough. Budowa tych kolosalnych obiektów, które ujarzmiły rzekę Swift i potok Beaver Brook, została ukończona w kwietniu 1935 roku. Tama Winsor, nazwana na cześć głównego inżyniera Franka E. Winsora, jest jedną z największych tego typu tam we wschodnich Stanach Zjednoczonych. Ma ponad 50 metrów wysokości nad korytem rzeki i prawie 805 metrów długości. Do jej budowy zużyto około trzech milionów metrów sześciennych ziemi. Grobla Goodnough, choć mniejsza, jest równie ważna dla utrzymania ogromnej ilości wody. Wewnątrz zbiornika znajdują się również dwie zapory przegrodowe, które kierują przepływem wody i łączą wzgórze Walker's Hill z wyspą Mount Zion, dodatkowo świadcząc o złożoności i przemyślności tego przedsięwzięcia inżynieryjnego.

Dzięki temu, że większość terenów wokół zbiornika jest chroniona i niezagospodarowana, obszar ten stał się sanktuarium dla bogatej i zróżnicowanej dzikiej przyrody. W gęstych lasach liściastych północy zamieszkują niedźwiedzie czarne, łosie, jelenie, kojoty, lisy i rysie. Obszar ten stał się szczególnie znany z udanego programu reintrodukcji bielika amerykańskiego. Kiedy ten wspaniały ptak drapieżny, narodowy symbol USA, stał się zagrożony i zniknął ze stanu, biolodzy w 1982 roku rozpoczęli projekt sprowadzania młodych orłów z Michigan i Kanady. Na terenie zbiornika wzniesiono specjalne wieże do „hackingu”, gdzie młode ptaki były odchowywane i przygotowywane do życia na wolności. Program odniósł niezwykły sukces; liczba bielików amerykańskich ustabilizowała się i wzrosła, a według danych z 2024 roku, w Massachusetts odnotowano co najmniej 88 par lęgowych.

Kontrowersje i ochrona

Jednak nie wszystkie inicjatywy na rzecz ochrony dzikiej przyrody spotkały się z równą akceptacją. Plan utworzenia na wyspie Mount Zion, niezamieszkanej wyspie w obrębie zbiornika, kolonii grzechotników pospolitych (timber rattlesnake), aby zapobiec ich wyginięciu w Massachusetts, spotkał się z silnym sprzeciwem lokalnej ludności. Mimo że wyspa jest odizolowana, istniała obawa, że jadowite węże mogłyby z niej odpłynąć i stanowić zagrożenie na innych obszarach, w związku z czym projekt został ostatecznie wstrzymany. Ten przypadek ilustruje stałą potrzebę równoważenia celów ochrony przyrody z interesami lokalnych społeczności.

Zarządzanie zbiornikiem Quabbin i jego zlewnią należy dziś do kompetencji Departamentu Ochrony i Rekreacji Massachusetts. Woda jest transportowana akweduktem Quabbin, o długości około 40 kilometrów, do zbiornika Wachusett, skąd jest dalej dystrybuowana do użytkowników. Cały system działa głównie na zasadzie grawitacji, co eliminuje potrzebę kosztownego pompowania wody. Quabbin to nie tylko źródło życia dla milionów ludzi, ale także miejsce o wyjątkowej urodzie naturalnej, rekreacji i cichy pomnik historii, przypominający o złożonych relacjach między potrzebami ludzkimi, postępem technologicznym a światem przyrody.