W środę, 15 października 2025 r., o godzinie 18:00, w Centrum Multimedialnym (MMC) w Rovinj odbędzie się nowa edycja cyklu Muzyczny Postulat, poświęcona tematowi „Rozwój liryki chorwackiej”. Program jest wspólnie organizowany przez Publiczny Uniwersytet Otwarty Miasta Rovinj-Rovigno oraz oddział Chorwackiego Stowarzyszenia Artystów Muzyków (HDGU) w Puli, a bohaterkami wieczoru będą mezzosopranistka Katja Markotić i pianistka Aleksandra Santin Golojka. Wstęp jest bezpłatny, co czyni ten jesienny wieczór muzyczny atrakcyjnym i dostępnym dla szerokiej publiczności.

Muzyczny Postulat w Rovinj od lat buduje reputację poważnej, ale przystępnej „rozmowy koncertowej” z publicznością. Każda edycja łączy wykonanie z przemyślanymi wystąpieniami wprowadzającymi: słuchacze, oprócz samego dźwięku, otrzymują również kontekst – jak powstawały poszczególne utwory, co oznaczały w momencie ich napisania oraz jak kształtowały naszą rzeczywistość muzyczną i społeczną. Format pielęgnowany przez Aleksandrę Santin Golojka w roli akompaniatorki fortepianowej i moderatorki udowodnił, że z koncertu można się tyle samo nauczyć, co nim cieszyć, bez utraty muzycznej sugestywności.

Muzyczne drogowskazy Ruchu Iliryjskiego

W pierwszej połowie XIX wieku społeczeństwo chorwackie budziło się w znaku idei odrodzeniowych. Język, prasa i teatr zyskały potężnego sojusznika w – pieśni. Krótka, śpiewna forma stała się szeroko zrozumiałym medium, które równie łatwo rozprzestrzeniało się w salonach, szkołach i na publicznych zgromadzeniach. W tym kontekście Ferdo Wiesner Livadić jest jedną z kluczowych postaci autorskich: jego liryczne pieśni i miniatury fortepianowe noszą znamiona europejskiego romantyzmu, ale jednocześnie wpisują się w rodzimą potrzebę jasnego, pamiętliwego i wspólnego wyrazu muzycznego.

Emblematycznym przykładem tej zgodności jest budnica „Još Hrvatska ni propala” (Jeszcze Chorwacja nie zginęła), utwór powstały do słów Ljudevita Gaja i umuzyczniony w 1833 roku. Już 4 lutego 1835 roku zabrzmiała na publicznej scenie w Zagrzebiu i potwierdziła, jak melodia i rytm mogą stać się wspólnym mianownikiem wspólnoty. Budnica nie była tylko historycznym gestem, ale także praktycznym narzędziem: prosta i łatwa do zapamiętania, przeznaczona do wspólnego śpiewu, z przesłaniem, które dodaje otuchy i gromadzi słuchaczy wokół idei odrodzenia kulturowego i narodowego.

Ferdo Wiesner Livadić: między salonem a sferą publiczną

Livadić (1799–1879) urodził się w Celje, kształcił się w Zagrzebiu i Grazu, a większą część życia spędził w Samoborze. Tam, obok zawodu prawnika, prowadził ożywiony salon, w którym spotykali się artyści i osoby publiczne. Jako kompozytor pozostawił szereg pieśni solowych w języku chorwackim, niemieckim i słoweńskim oraz utwory fortepianowe – od marszów i tańców po lirycznie profilowane miniatury. W kontekście krajowym często wyróżnia się jego nokturn w fis-moll jako skoncentrowany portret romantyczny. Ważna była również jego rola społeczna: pośredniczył między prywatnym muzykowaniem a sferą publiczną, tworząc most, który miały przekraczać następne pokolenia – od Lisinskiego do Zajca.

Dlaczego właśnie Livadić jest kluczowy w opowieści o „rozwoju liryki chorwackiej”? Przede wszystkim dlatego, że był jednocześnie wrażliwy na słowo i otwarty na europejskie prądy stylistyczne. W jego pieśniach to, co intymne i publiczne, naturalnie się przenika: romanca i budnica, dyskretna emocja i wezwanie do wspólnoty. Taki splot stworzył wzorzec, który zachowuje centralne miejsce pieśni jako gatunku, w którym głos i fortepian są prawdziwymi partnerami, a zrozumiałość tekstu jest równie ważna jak subtelność frazy.

Interpretatorki, które łączą wiedzę i doświadczenie

Katja Markotić jest artystką koncertową, która ukończyła studia ze śpiewu solowego i interpretacji Liedu w Grazu w klasie Kammersängerin Iry Malaniuk, a doskonalenie wokalne kontynuowała w Wiedniu. Jej repertuar obejmuje szeroki wachlarz epok – od baroku po dzieła współczesne – ze stałym zainteresowaniem pieśnią artystyczną. Regularnie występuje na prestiżowych chorwackich festiwalach oraz recitalach tematycznych, które łączą różne kręgi kulturowe, przy czym szczególną uwagę poświęca autorom chorwackim i repertuarom historycznym.

Aleksandra Santin Golojka to istryjska pianistka i działaczka muzyczna, która w cyklu Muzyczny Postulat wyprofilowała się jako idealna rozmówczyni – zarówno przy fortepianie, jak i w słowach. Obok precyzyjnego i stylistycznie przemyślanego akompaniamentu oferuje publiczności zwięzłe notatki wprowadzające, które otwierają fokus słuchacza. W dotychczasowych programach pokazała, jak fortepianowe intermezza i miniatury mogą łączyć kręgi istryjski, środkowoeuropejski i śródziemnomorski; to samo podejście, w którym kontekst ma taką samą wagę jak wykonanie, będzie towarzyszyć również temu wieczorowi.

Co usłyszy publiczność

Koncert został pomyślany jako podróż przez krótkie formy liryczne z naciskiem na pieśń i miniaturę fortepianową XIX wieku. W centrum uwagi znajdują się dzieła powstałe do wierszy chorwackich poetów okresu odrodzenia, z akcentami pokazującymi, jak intymna sytuacja salonowa przenosi się w publiczny kontekst wspólnego śpiewu. Budnica jako gatunek zajmuje szczególne miejsce, ale równie dużą uwagę przyciągają romantyczne romanse oraz delikatne fragmenty fortepianowe, które służą jako prolog, intermezzo lub postludium do numerów wokalnych.

Edukacyjna nuta cyklu oznacza, że przed i między wykonaniami zostaną wskazane drogowskazy dla słuchaczy: różnica między muzykowaniem domowym a publiczną salą koncertową, miejsce tekstu w stosunku do melodii, moment, w którym zwrot harmoniczny tworzy retoryczne wzmocnienie, oraz sposoby, w jakie melodyka ustna przelewa się w zapisany, autorski wyraz. Takie wyjaśnienia nie spowalniają koncertu, lecz go zagęszczają – każda kolejna fraza niesie jaśniejsze znaczenie, a słuchanie staje się aktywnym doświadczeniem.

MMC w Rovinj: przestrzeń, dźwięk i dostępność

Centrum Multimedialne w Rovinj znajduje się w pobliżu morza i zostało zaprojektowane jako elastyczna przestrzeń miejska dla programów kulturalnych, edukacyjnych i rozrywkowych. Sala dysponuje około dwustoma miejscami siedzącymi i, przy odpowiednim wsparciu technicznym (scena z modułowymi podestami, nagłośnienie, projekcja), jest bardzo odpowiednia dla muzyki kameralnej i formatów konwersacyjnych. Ponieważ wstęp na koncert jest wolny, zaleca się przybycie nieco wcześniej, aby zapewnić sobie miejsce i w spokoju przygotować się do słuchania.

Dla gości przybywających z innych części Istrii, a także z dalszych stron, pobyt w Rovinj naturalnie łączy się z doznaniem kulturalnym: po koncercie łatwo jest przedłużyć wieczór spacerem po nabrzeżu i starym mieście. Jeśli chcecie Państwo przekształcić doznanie muzyczne w kompletną małą ucieczkę, warto rozważyć ofertę noclegową w Rovinj, aby pobyt był komfortowy i zharmonizowany z rytmem jesiennej Istrii.

Kto stoi za programem

Organizatorami wydarzenia są Publiczny Uniwersytet Otwarty Miasta Rovinj-Rovigno oraz oddział Chorwackiego Stowarzyszenia Artystów Muzyków w Puli. Z jednej strony jest to lokalna instytucja kulturalna, która oprócz programów edukacyjnych, nieustannie produkuje treści koncertowe i sceniczne oraz rozwija publiczność; z drugiej strony profesjonalne stowarzyszenie wykonawców, które pielęgnuje standardy zawodu, promuje współpracę i umożliwia przekazywanie wiedzy fachowej poprzez konkretne projekty. Taki model partnerski okazał się skuteczny również w poprzednich edycjach, dzięki czemu Muzyczny Postulat kontynuuje stałe poszerzanie kręgu odbiorców.

Dlaczego liryka wciąż ma siłę

Pieśń artystyczna – niemiecki Lied, francuska mélodie i chorwacka liryka patriotyczna oraz salonowa – koncentruje tekst, melodię i harmonię w krótkiej formie, która wymaga skupienia interpretacyjnego. Śpiewak i pianista w takiej muzyce są równoprawnymi rozmówcami, a zrozumiałość słów jest równie kluczowa jak miękkość frazy. W okresie odrodzenia pieśń łatwo przechodziła ze sfery prywatnej do publicznej; dziś jest to przestrzeń, w której bada się relację języka i tożsamości oraz w której historia jest podsłuchiwana przez akt artystyczny.

W tym duchu Katja Markotić i Aleksandra Santin Golojka ukształtują wieczór, który kładzie nacisk na niuanse tekstu, dykcję, barwę i dynamikę, ale także na gest pianistyczny, który nie „akompaniuje”, lecz współpracuje. Obecność Livadicia w programie naturalnie otwiera spojrzenie na okres, w którym pieśń artystyczna kształtuje się jako nośnik przesłania i emocji. Słuchacze, wzmocnieni wstępnymi wyjaśnieniami, będą mogli jaśniej rozpoznać motywy łączące prywatny salon i publiczną salę koncertową – od energii budnicy po romantyczną introspekcję.

Notatki dla ciekawskich

Liczne pieśni odrodzeniowe docierały do publiczności za pośrednictwem gazet i czasopism, często z dołączonym zapisem nutowym. Muzykowanie domowe było wówczas codziennością, a budnica nie była tylko uroczystym proklamowaniem, ale także praktyką wspólnego śpiewu. Utwory Livadicia charakteryzują się śpiewnymi melodiami, jasnymi łukami kadencyjnymi i wrażliwym stosunkiem do akcentów w tekście. W rejestrze mezzosopranowym taki stosunek przekłada się na subtelną grę barw i rezonansów, podczas gdy fortepian tworzy dyskretną ramę: wstęp, odpoczynek i echo.

Dla gości, którzy w Rovinj przebywają dłużej, przydatny jest mały słowniczek, który będzie przewijał się przez koncert: „budnica” to utwór mający na celu budzenie i gromadzenie; „romanca” to forma liryczna o bardziej intymnym charakterze; „nokturn” to miniatura fortepianowa, której atmosfera zawdzięcza europejskim romantykom; „Lied” to tradycja, w której fortepian jest równorzędny z głosem. Rozpoznawanie tych pojęć wzmacnia przyjemność słuchania i oświetla dramaturgię programu.

Praktyczne przypomnienie

Miejsce: MMC, Rovinj • Data i godzina: środa, 15 października 2025 r., 18:00 • Wykonawczynie: Katja Markotić (mezzosopran) i Aleksandra Santin Golojka (fortepian) • Organizator: Publiczny Uniwersytet Otwarty Miasta Rovinj-Rovigno / Oddział HDGU w Puli • Wstęp: bezpłatny • Kontakt: +385 52 830 300 • Więcej informacji: www.pour.hr

Publiczność, która w Rovinj pozostaje po koncercie, może zakończyć wieczór krótkim zwiedzaniem widoków miasta i poszukać odpoczynku w wybranym zakwaterowaniu w Rovinj. Muzyka i przestrzeń w ten sposób uzupełniają się nawzajem – koncert dostarcza mapy do zrozumienia historii, a miasto daje krajobraz, w którym to zrozumienie pozostaje nawet po ostatnim akordzie.