W nocy z 16 na 17 grudnia 2025 r. europejski system nawigacji satelitarnej Galileo wchodzi w nową fazę rozwoju: z europejskiego portu kosmicznego w Kourou w Gujanie Francuskiej wystartuje rakieta Ariane 6 z dwoma nowymi satelitami, oznaczonymi jako SAT 33 i SAT 34. Jest to 14. operacyjny start w programie Galileo (L14), ale także historyczny punkt zwrotny, ponieważ po raz pierwszy satelity tej konstelacji wyruszą na orbitę właśnie na nowej ciężkiej rakiecie Ariane 6. Planowany czas startu to 17 grudnia o godzinie 6:01 czasu środkowoeuropejskiego, co odpowiada 5:01 uniwersalnego czasu koordynowanego (UTC), z docelową średnią orbitą okołoziemską na wysokości około 22 922 kilometrów.

Dwa nowe satelity zmodernizują istniejącą pierwszą generację konstelacji i zwiększą precyzję, dostępność i niezawodność sygnałów, z których korzystają dziś miliardy ludzi na całym świecie za pośrednictwem smartfonów, nawigacji samochodowych, samolotów, statków i infrastruktury krytycznej. Po oddzieleniu od rakiety około trzy godziny i 55 minut po starcie, SAT 33 i SAT 34 stopniowo wzniosą się na swoją orbitę operacyjną na około 23 222 kilometry, gdzie dołączą do pozostałych satelitów na tzw. średniej orbicie okołoziemskiej (MEO) i zaczną dostarczać dane do pozycjonowania, nawigacji i czasu.

Za tym startem stoi złożony łańcuch europejskich instytucji i partnerów przemysłowych. Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) odpowiada za umowę o świadczenie usług startowych z firmą Arianespace, która zarządza rakietą Ariane 6. Satelity wyprodukowała niemiecka firma OHB w Bremie, w ramach programu ESA budowy pierwszej generacji Galileo, podczas gdy po przybyciu na orbitę ich wprowadzenie do eksploatacji i codzienny nadzór przejmie Agencja Unii Europejskiej ds. Programu Kosmicznego (EUSPA) z siedzibą w Pradze. Komisja Europejska, jako polityczny patron programu, wzmacnia dzięki Galileo strategiczną autonomię Unii Europejskiej w dziedzinie nawigacji satelitarnej i precyzyjnego pomiaru czasu.

Od magazynu w Bremie do równika: podróż SAT 33 i SAT 34

Historia tego startu nie zaczyna się na samej rampie w Kourou, ale w hali przemysłowej w Bremie, gdzie SAT 33 i SAT 34 były przechowywane po zakończeniu produkcji i integracji. Dnia 4 listopada 2025 r. satelity opuściły fabrykę firmy OHB i ciężarówkami wyruszyły w stronę Luksemburga. Ten odcinek drogi, choć z pozoru rutynowy, jest ściśle zaplanowany: specjalne kontenery transportowe utrzymują kontrolowaną temperaturę i wilgotność, amortyzują drgania oraz chronią wrażliwą elektronikę i optykę przed uderzeniami i kurzem.

W Luksemburgu konwój dotarł na lotnisko, gdzie satelity załadowano do samolotu towarowego przeznaczonego do przewozu wrażliwego ładunku kosmicznego. Nastąpił lot przez Atlantyk trwający nieco ponad dziewięć i pół godziny do Gujany Francuskiej, francuskiego departamentu zamorskiego na północnym wybrzeżu Ameryki Południowej. Wybór Kourou jako europejskiego portu kosmicznego nie jest przypadkowy: bliskość równika umożliwia dodatkowy „darmowy pęd” dzięki rotacji Ziemi, więc rakieta może zabrać większy ładunek lub zużyć mniej paliwa na ten sam cel na orbicie.

Po wylądowaniu w Gujanie Francuskiej 6 listopada 2025 r., satelity zostały ostrożnie wyładowane z samolotu. W kontrolowanych warunkach i pod stałym nadzorem zespołów ekspertów, kontenery z ładunkiem zostały przeniesione na specjalne ciężarówki, które zawiozły je na teren europejskiego portu kosmicznego. W Kourou, jednym z najbardziej złożonych kompleksów przemysłowych na świecie, satelity umieszczono w czystych pomieszczeniach, gdzie każdy krok jest realizowany zgodnie ze szczegółowo opracowanym planem kampanii startowej.

Fit check i testy funkcjonalne: sprawdzenie każdej śruby i bitu

Między 8 a 19 listopada zespoły ESA, partnerów przemysłowych i Arianespace przeprowadziły kluczową fazę sprawdzania kompatybilności satelitów i rakiety – tzw. fit check. W tej fazie satelity są tymczasowo podłączane do adaptera, który będzie je trzymał na szczycie rakiety podczas lotu. Sprawdzane są interfejsy mechaniczne, dokładność wymiarów, położenie i wytrzymałość punktów łączenia, ale także wszystkie przyłącza elektryczne, które podczas przygotowań umożliwią zasilanie, komunikację i testy funkcjonalne.

Fit check to połączenie precyzyjnej inżynierii i złożonej logistyki. Nawet minimalne odchylenia w wyrównaniu mogą spowodować niepożądane naprężenia podczas startu, kiedy wibracje, uderzenia akustyczne i siły aerodynamiczne osiągają szczyt. Dlatego każda śruba, podpora i przyłącze jest sprawdzane wielokrotnie, przy użyciu laserowych systemów pomiarowych i modeli komputerowych symulujących warunki lotu. Dopiero gdy wszystkie parametry spełnią przepisane granice, adapter jest oficjalnie zatwierdzany do integracji z rakietą.

Równolegle z tym inżynierowie przeprowadzają testy funkcjonalne satelitów. Mowa o szczegółowym „przeglądzie zdrowia” wszystkich podsystemów: zasilania, systemów komunikacyjnych, anten nawigacyjnych, platformy satelitarnej, jak i precyzyjnych zegarów atomowych stanowiących serce misji nawigacyjnej. Testowane jest również oprogramowanie sterujące satelitami, w tym ostateczne wersje oprogramowania lotnego, które będzie aktywne na orbicie. Każda anomalia lub podejrzenie jest odnotowywane, analizowane i w razie potrzeby usuwane przed przejściem do kolejnej fazy kampanii.

Kiedy potwierdzono, że wszystkie podsystemy działają zgodnie ze specyfikacjami, satelity są wyłączane i przygotowywane do fazy tankowania paliwa. Od tego momentu aż do przybycia na orbitę pozostają „ciche” – nie są już włączane, aby zmniejszyć ryzyko jakichkolwiek nieplanowanych zmian konfiguracji lub oprogramowania.

Niebezpieczne, ale konieczne: tankowanie hydrazyną i skafandry SCAPE

Kolejnym krokiem w przygotowaniu startu jest napełnienie satelitów paliwem napędowym, najczęściej hydrazyną. Jest to substancja niezwykle toksyczna i łatwopalna, która wymaga surowych protokołów bezpieczeństwa. Z tego powodu tankowanie odbywa się w oddzielnym obiekcie portu kosmicznego, odseparowanym od głównych hal integracyjnych. Przed transportem do tego obiektu, satelity są ponownie pakowane do swoich kontenerów transportowych, aby podczas krótkiej jazdy były chronione przed wibracjami, zmianami temperatury i wilgocią.

Przed samym tankowaniem satelity przechodzą przez szczegółowe badanie ciśnień w układzie napędowym. Sprawdza się wycieki na zaworach, zbiornikach i rurach w warunkach symulujących rzeczywiste ciśnienie robocze. Dopiero gdy przyrządy pomiarowe potwierdzą, że układ jest całkowicie szczelny, eksperci dają zielone światło do rozpoczęcia tankowania paliwem.

Praca z hydrazyną powierzona jest małej grupie wysoce wyspecjalizowanych ekspertów pracujących w skafandrach SCAPE (Self-Contained Atmospheric Protection Ensemble). Skafandry te wyglądem przypominają kosmiczne, ale są przystosowane do pracy w skażonym środowisku: posiadają własny system doprowadzania powietrza, wielowarstwową ochronę przed chemikaliami oraz ograniczają kontakt operatorów z otoczeniem. Podczas tankowania liczba osób w czystym pomieszczeniu jest sprowadzana do minimum, podczas gdy reszta zespołu śledzi procedurę za pomocą kamer i czujników z pomieszczenia kontrolnego.

Hydrazyna jest kluczowa dla pracy satelitów na orbicie: paliwo jest wykorzystywane do mniejszych korekt orbity, utrzymania dokładnej pozycji w konstelacji i sterowania orientacją satelity. Na średniej orbicie okołoziemskiej, na wysokości około 23 222 kilometrów, nawet małe zmiany prędkości i położenia mają znaczny wpływ na geometrię konstelacji, więc precyzyjne i oszczędne zużycie paliwa ma ogromne znaczenie dla długiej żywotności satelitów.

Ariane 6: nowy kręgosłup europejskiego dostępu do kosmosu

Ariane 6 to nowa generacja europejskiej ciężkiej rakiety, zaprojektowana, aby zapewnić Unii Europejskiej i jej partnerom długoterminową i konkurencyjną autonomię w dostępie do kosmosu. W stosunku do poprzedniej Ariane 5, nowa rakieta jest bardziej modułowa i elastyczna: może latać w konfiguracjach z dwoma lub czterema pomocniczymi boosterami, co umożliwia jej dostosowanie do różnych rodzajów misji – od wynoszenia satelitów na niską orbitę okołoziemską, przez wynoszenie na orbitę geostacjonarną, aż po misje międzyplanetarne.

Do wyniesienia Galileo L14 wybrano konfigurację Ariane 62, z dwoma boosterami na paliwo stałe P120C. Zapewniają one wraz z rdzeniem rakiety, w którym pracuje silnik Vulcain 2.1 na ciekły tlen i wodór, potężny ciąg w pierwszej fazie lotu. Po zużyciu paliwa boostery oddzielają się i spadają do z góry określonego obszaru oceanu, podczas gdy rdzeń pracuje dalej do momentu separacji, po czym włącza się górny stopień.

Górny stopień Ariane 6 napędza silnik Vinci, również na paliwo kriogeniczne (ciekły tlen i wodór), ale z możliwością wielokrotnego zapłonu. Właśnie ta zdolność czyni rakietę szczególnie odpowiednią do misji takich jak Galileo, gdzie konieczne jest precyzyjne kształtowanie orbity w wielu fazach. Dla tej misji zaplanowano dwa zapłony górnego stopnia: pierwszy do wyniesienia ładunku użytecznego na docelową średnią orbitę okołoziemską, a drugi do precyzyjnego dostrojenia parametrów orbity przed oddzieleniem satelitów.

Po tym, jak SAT 33 i SAT 34 opuszczą adapter i rozpoczną samodzielny lot, górny stopień Ariane 6 nie pozostanie w pobliżu orbit operacyjnych. Zgodnie z europejskimi standardami dotyczącymi ograniczenia śmieci kosmicznych, przemieści się na tzw. orbitę „cmentarną”, wystarczająco oddaloną od aktywnych satelitów, aby zmniejszyć ryzyko kolizji i długoterminowego tworzenia odłamków na średniej orbicie okołoziemskiej.

Co będą robić SAT 33 i SAT 34 w konstelacji Galileo

Galileo to pierwszy globalny system nawigacji satelitarnej będący własnością cywilną, zaprojektowany od początku jako infrastruktura cywilna Unii Europejskiej. Obecnie dysponuje kilkudziesięcioma operacyjnymi satelitami na trzech płaszczyznach orbitalnych, a dwa nowe satelity SAT 33 i SAT 34 dodadzą konstelacji dodatkowe rezerwy i elastyczność. Mimo że należą do pierwszej generacji, są skonstruowane tak, że mogą bezproblemowo wpasować się w istniejącą architekturę systemu i pracować ramię w ramię z przyszłymi satelitami drugiej generacji.

Każdy satelita Galileo niesie bardzo precyzyjne zegary atomowe, które generują czas referencyjny z błędem zaledwie kilku miliardowych części sekundy. Dzięki łączeniu sygnałów z wielu satelitów, odbiorniki na Ziemi – od smartfonów po profesjonalny sprzęt w lotnictwie i żegludze – mogą obliczyć swoją pozycję z marginesem błędu zaledwie kilku metrów, a w specjalnych usługach nawet lepiej. Galileo oferuje przy tym również szyfrowane sygnały dla służb publicznych i agencji bezpieczeństwa, co umożliwia bardziej niezawodną nawigację w sytuacjach kryzysowych.

Dodawanie nowych satelitów jest szczególnie ważne dla zapewnienia tzw. dostępności i ciągłości usługi. Jeśli jakiś satelita z dowolnego powodu musi zostać tymczasowo wyłączony lub upłynie jego projektowany okres eksploatacji, nowy statek kosmiczny może przejąć jego rolę, a użytkownicy na Ziemi nie zauważą przerwy w usłudze. Satelity takie jak SAT 33 i SAT 34 działają więc jako ubezpieczenie całego systemu, umożliwiając planowane prace techniczne i stopniowe przejście w stronę przyszłej drugiej generacji Galileo.

Galileo w smartfonach, przemyśle i służbach ratunkowych

Chociaż Galileo często wspomina się w kontekście rakiet i kosmosu, jego kluczowa rola jest na Ziemi. Sygnały nawigacyjne systemu są już zintegrowane w zdecydowanej większości nowoczesnych smartfonów, urządzeń nawigacyjnych w samochodach i profesjonalnych systemów logistycznych. Dzięki kombinacji sygnałów z wielu globalnych systemów (GPS, Galileo, BeiDou, GLONASS), użytkownicy końcowi otrzymują szybsze pozycjonowanie, lepsze pokrycie w miejskich kanionach i bardziej precyzyjne wyznaczanie trasy.

W transporcie Galileo wspiera rozwój inteligentnej mobilności, od systemów zarządzania ruchem drogowym po aplikacje kolejowe wymagające niezawodnej informacji o położeniu pociągów. W ruchu lotniczym jest wykorzystywany do procedur podejścia i lądowania, a w żegludze pomaga przy poruszaniu się statków przez wąskie szlaki wodne i porty. W rolnictwie umożliwia precyzyjny siew i nawożenie, czyli optymalizację zasobów na polach. Jest kluczowy także dla energetyki, bankowości i telekomunikacji, ponieważ aplikacje zależne od synchronizacji czasu wykorzystują właśnie systemy satelitarne do uzyskania czasu referencyjnego.

Jednym z mniej znanych, ale niezwykle ważnych elementów Galileo jest usługa poszukiwania i ratownictwa (Search and Rescue, SAR). Satelity odbierają sygnały z nadajników w kamizelkach ratunkowych, samolotach lub statkach w potrzebie i przekazują je do centrów na Ziemi, skracając czas potrzebny na zlokalizowanie osoby potrzebującej pomocy. Nowsze satelity, w tym te pierwszej generacji, obsługują także wiadomość zwrotną do użytkownika, potwierdzając, że wezwanie pomocy zostało odebrane i przekazane odpowiednim służbom.

Strategiczna autonomia Europy i przyszłość Galileo

Unia Europejska poprzez rozwój Galileo zapewnia, że kluczowa usługa globalnej nawigacji i precyzyjnego czasu nie zależy wyłącznie od systemów pod kontrolą wojskową lub zagraniczną. Chociaż Galileo współpracuje i jest interoperacyjny z innymi globalnymi systemami nawigacji satelitarnej, fakt, że jest własnością cywilną Unii, daje europejskim instytucjom i państwom członkowskim większe bezpieczeństwo w zakresie długoterminowej dostępności usługi, zwłaszcza w kryzysach i napięciach geopolitycznych.

Start SAT 33 i SAT 34 jest jednocześnie częścią szerszej strategii modernizacji systemu. Po zakończeniu rozmieszczania pozostałych satelitów pierwszej generacji, przewidziano start drugiej generacji Galileo, z ulepszonymi instrumentami, silniejszymi sygnałami i większą odpornością na zakłócenia. Podpisano już umowy na start pierwszej pary satelitów drugiej generacji na Ariane 6, co potwierdza, że nowa rakieta będzie długoterminowo nośnym kręgosłupem europejskich misji nawigacyjnych.

Ariane 6, ze swoim modułowym podejściem i możliwością dostosowania do różnych ładunków, jest kluczowym elementem tzw. „kosmicznego ekosystemu” Unii Europejskiej. W połączeniu z Galileo, programem obserwacji Ziemi Copernicus i przyszłymi infrastrukturami kosmicznymi, Europa dąży do stworzenia zintegrowanego systemu usług z orbity: od precyzyjnego pozycjonowania i czasu, przez nadzór klimatyczny, po aplikacje bezpieczeństwa i obronności.

Kampania startowa pod lupą fachowej i szerszej publiczności

W miarę zbliżania się 17 grudnia 2025 r., kampania startowa Galileo L14 jest śledzona pod czujnym okiem ekspertów, przemysłu i szerszej publiczności. Każdy krok – od końcowych kontroli na satelitach, przez integrację na szczycie Ariane 6, po końcowe odliczanie w sali kontrolnej – jest zaplanowany z wielotygodniowym wyprzedzeniem. Szczególną uwagę poświęca się warunkom pogodowym nad Kourou, ponieważ silne wiatry na wysokościach lub aktywność elektryczna w atmosferze mogą doprowadzić do odłożenia startu.

Instytucje europejskie i partnerzy przemysłowi wykorzystują start także jako okazję do dodatkowego informowania opinii publicznej o znaczeniu infrastruktury kosmicznej. Poprzez transmisje na żywo, materiały edukacyjne i treści multimedialne wyjaśnia się, jak sygnały nawigacyjne powstają na orbicie, jak docierają do odbiorników na Ziemi i w jaki sposób są wykorzystywane w życiu codziennym. W ten sposób technicznie złożone wydarzenie przybliża się obywatelom, a jednocześnie zachęca się młodzież do zainteresowania dziedzinami STEM i technologiami kosmicznymi.

Start SAT 33 i SAT 34 na Ariane 6 nie jest więc tylko kolejnym zadaniem technicznym w szeregu, ale także silnym przesłaniem o dojrzałości technologicznej europejskiego przemysłu kosmicznego. Udana misja dodatkowo umocni pozycję Galileo jako jednego z najprecyzyjniejszych systemów nawigacji satelitarnej na świecie oraz potwierdzi Ariane 6 jako niezawodną i elastyczną rakietę dla szeregu przyszłych misji europejskich i międzynarodowych.