W sercu wyspy Krk, w miejscowości, która z dumą nosi tytuł najwyżej położonej zamieszkanej lokalizacji na wyspie, przygotowywane jest wyjątkowe wydarzenie kulturalne, które ożywi ducha minionych czasów. W nadchodzącą niedzielę, 24 sierpnia 2025 roku, o godzinie 19:00, przestrzeń przed Domem Kultury w Krasie stanie się sceną dla prezentacji unikalnej książki Radmili Borović, zatytułowanej "Kraska pešćica pešća". Dzieło to, które wykracza poza formę klasycznej książki, stanowi monumentalną monografię, która szczegółowo i z wielką miłością dokumentuje historię i duszę Krasu, jednej z najstarszych osad na wyspie, której korzenie sięgają początków XIII wieku.

Kronika Czasu, Który Zaciera Się w Pamięci

Autorka Radmila Borović, energiczna mieszkanka Krasu, która wkroczyła w 88. rok życia, swoim piórem kreśli barwną mozaikę życia nie tylko swojej rodzinnej miejscowości, ale i całej Dobrinjštiny oraz wyspy Krk. Strony książki zabierają nas w podróż w czasie, ożywiając codzienność od burzliwych lat 40. ubiegłego wieku aż po dzień dzisiejszy. To opowieść o pokoleniach, które budowały życie w zupełnie innych warunkach, w świecie bez elektryczności, bez ekranów telewizyjnych przerywających wieczorną ciszę, bez asfaltowych dróg i bez mostu łączącego wyspę z lądem. Książka jest wzruszającym świadectwem czasów, kiedy o "kromkę chleba" trzeba było wkładać nadludzki wysiłek, pracować od świtu do zmierzchu na jałowej ziemi, a poczucie wspólnoty było tak silne, że cała wieś dzieliła radość i smutek, czuwając nocami i opłakując każdego ze swoich zmarłych członków.

Dzięki szczegółowym opisom czytelnik poznaje zapomniane zwyczaje, które niegdyś stanowiły sedno codziennego życia. Autorka z nostalgią, ale i z wyjątkową precyzją, opisuje, jak obchodzono święta, jakie potrawy przygotowywano ze skromnych, własnoręcznie wyhodowanych składników, jakie uprawiano rośliny rolnicze i jak przechowywano nasiona na kolejny siew. Ożywia dźwięki wiejskich zabaw, pieśni, które rozbrzmiewały na polach i chwile wspólnej żałoby, porównując te głęboko zakorzenione tradycje z dzisiejszymi, często wyobcowanymi, nawykami współczesności. Wszyscy, którzy zdecydują się odwiedzić to wydarzenie, mogą również znaleźć idealny nocleg w Krasie i tym samym na miejscu doświadczyć części atmosfery, o której opowiada książka.

Pokolenie Niespotykanej Transformacji: Od Pól Ornych Do Basenów

Szczególna wartość książki tkwi w fakcie, że to właśnie pokolenie autorki było świadkiem i przeżyło najbardziej dramatyczną transformację w historii wyspy. Ich droga życiowa rozpoczęła się przy drewnianym pługu i kamiennym żarnie, narzędziach, które przez tysiąclecia żywiły ludność, a kończy się w erze technologii cyfrowej, przy komputerach i smartfonach. "Kraska pešćica pešća" po mistrzowsku podsumowuje ten niewiarygodny skok cywilizacyjny poprzez potężną metaforę, która stawia kluczowe pytanie: co wydarzyło się w okresie między setką starannie uprawianych pól ornych, które niegdyś miał Kras, a setką prywatnych basenów, które ma dzisiaj jako symbol nowej ery i turystyki? Ta metafora mówi nie tylko o zmianie krajobrazu, ale także o głębokich zmianach w mentalności, wartościach społecznych i sposobie życia. Właśnie ta transformacja turystyczna, która przekształciła miejscowość Kras z ośrodka rolniczego w pożądaną destynację, jest tematem przenikającym to dzieło.

Kras – Historyczny Klejnot Dobrinjštiny

Kras, jako miejsce akcji tej książki, nie został wybrany przypadkowo. Położony na wysokości około 250 metrów nad poziomem morza, stanowił strategiczny punkt i jedno z najstarszych nieprzerwanie zamieszkanych miejsc na wyspie. Jego historia jest głęboko spleciona z historią Dobrinja, dawnego kasztelu i centrum administracyjnego tej części wyspy. Obszar ten był zamieszkany już w czasach prehistorycznych, a sama miejscowość rozwinęła się na terenie krasowym, od którego wzięła swoją nazwę. Książka Radmili Borović staje się więc również ważnym dokumentem, który chroni lokalną historię, oferując nowe perspektywy i szczegóły, które będą miały nieocenioną wartość dla przyszłych pokoleń i wszystkich tych, którzy chcą głębiej zrozumieć przeszłość wyspy Krk. Odkrywanie historii tego regionu to idealna aktywność dla wszystkich gości, którzy wybiorą Kras jako swoją bazę wypoczynkową.

Skarbnica Dobrinjskiej Čokavicy

Jednym z najcenniejszych aspektów tej monografii jest język, w którym została napisana. Autorka całe dzieło spisała w autochtonicznym dialekcie swojego regionu, specyficznej dobrinjskiej čokavicy. Jest to archaiczna forma dialektu czakawskiego, która charakteryzuje się użyciem zaimka "čo" zamiast "ča" oraz innymi cechami fonetycznymi i leksykalnymi. Dziś, gdy globalizacja i standaryzacja języka wypierają lokalne gwary, dobrinjska čokavica jest coraz rzadziej słyszana w codziennej komunikacji, a zwłaszcza rzadko używana w formie pisemnej. Dlatego ta książka jest nie tylko studium etnograficznym, ale także pierwszorzędnym zabytkiem językowym. Staje się trwałym zapisem pewnej mowy, nieocenionym źródłem danych dla dialektologów i językoznawców oraz silnym bodźcem do zachowania dziedzictwa językowego, które stanowi fundament tożsamości każdej społeczności.

Zaproszenie na Święto Dziedzictwa

Prezentacja książki "Kraska pešćica pešća" została pomyślana jako święto lokalnej kultury i historii. Uważa się, że dzieło to stanie się wiernym świadkiem pewnej epoki i niezastąpioną literaturą dla etnologów, historyków, dialektologów, a przede wszystkim dla wszystkich miłośników Krasu, Dobrinjštiny i całej wyspy Krk. Redaktorką książki jest Irena Grdinić, znana działaczka kulturalna, a druk był możliwy dzięki środkom Gminy Dobrinj, która nieustannie wspiera projekty mające na celu ochronę bogatego dziedzictwa kulturowego i historycznego swojego regionu. To wydarzenie jest okazją do oddania hołdu pokoleniu, które połączyło światy i zachowało opowieści, które w przeciwnym razie bezpowrotnie by zniknęły.