W nową fazę włoskiego programu kosmicznego IRIDE, ambitnej „konstelacji konstelacji” przeznaczonej do systemowych obserwacji Ziemi na potrzeby administracji publicznej i gospodarki, weszła druga grupa operacyjna satelitów Eaglet II. Osiem nowych statków powietrznych wystartowało 28 listopada 2025 r. o godzinie 19:44 czasu środkowoeuropejskiego, w ramach misji wspólnego transportu (rideshare) rakiety Falcon 9 z Vandenberg Space Force Base w Kalifornii. Tym samym do niskiej orbity okołoziemskiej dodano nowy komponent optyczny IRIDE, a całkowita liczba satelitów misji osiągnęła szesnaście – po Pathfinderze (styczeń) i siedmiu członkach pierwszej konstelacji operacyjnej HEO (czerwiec).
Co przynosi nowy start: efekty techniczne i cel instytucjonalny
Eaglet II należy do wielospektralnej, wysokorozdzielczej linii optycznej IRIDE. Każdy satelita jest wielkości domowej kuchenki mikrofalowej, o masie około 25 kg, z teleskopem elektrooptycznym umożliwiającym zdjęcia o rozdzielczości terenowo-przestrzennej do około 2 m (Ground Sample Distance < 2 m). Obok głównej misji optycznej zintegrowano również odbiornik Automatic Identification System (AIS) do odbierania i przekazywania wiadomości o położeniu statków. Taka kombinacja umożliwia obserwowanie tego samego widoku na lądzie w szczegółach, podczas gdy na morzu jednocześnie zbierane są sygnały o rzeczywistym ruchu, co jest szczególnie przydatne dla bezpieczeństwa żeglugi, nadzoru rybołówstwa, zwalczania zanieczyszczeń i walki z nielegalną działalnością.
Statki będą pracować na niskiej orbicie okołoziemskiej (LEO), w płaszczyznach heliosynchronicznych na wysokości około 500 km. Taka geometria umożliwia stabilne oświetlenie scenerii i efektywne składanie wielokrotnych zdjęć tego samego obszaru (analiza wieloczasowa). W trybie operacyjnym zaplanowano podwójne lokalne punkty czasowe przelotu, co zwiększa szanse, że krytyczne zdarzenia – takie jak powodzie, osuwiska czy pożary lasów – zostaną zarejestrowane w oknach operacyjnych służb ochrony ludności. Nominalne wysokości dla tego typu platformy wahają się w granicach 467–525 km, przy czym zgrano również celowane węzły lokalne (poranne i popołudniowe) dla spójnego oświetlenia i optymalnego wykorzystania danych na poziomie państwa.
Rideshare z misją HydroGNSS i greckimi satelitami ICEYE
Start Eagleta II przeprowadzono jako część misji SpaceX Transporter-15, która wyniosła na orbitę również szereg międzynarodowych ładunków użytecznych. Wśród nich wyróżnia się HydroGNSS, pierwszy projekt Scout Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) w ramach programu FutureEO. Dwa satelity HydroGNSS wykorzystują technikę reflektometrii GNSS (GNSS-R), aby niezależnie od chmur i oświetlenia szacować kluczowe zmienne hydrologiczne: wilgotność gleby, stan zamarzania i rozmarzania w wiecznej zmarzlinie, powierzchnie powodzi i mokradeł oraz biomasy. W tym samym rideshare wystrzelono również część greckiego narodowego programu małych satelitów – satelity radarowe opracowane przez firmę ICEYE, przez co lot nabrał dodatkowego wymiaru regionalnego współpracy w obserwacji Ziemi.
Od HEO do Eagleta II: jak rośnie IRIDE
IRIDE jest, od grudnia 2021 roku, strategicznym projektem rządu włoskiego koordynowanym przez ESA przy wsparciu Włoskiej Agencji Kosmicznej (ASI), z finansowaniem z Krajowego Planu Odbudowy i Odporności (PNRR) i towarzyszącego Krajowego Planu Uzupełniającego. Po tym, jak w styczniu 2025 r. na orbitę dotarł HEO Pathfinder, 23 czerwca 2025 r. Falcon 9 firmy SpaceX podczas jednej misji z Vandenberg rozmieścił pierwsze siedem satelitów operacyjnych konstelacji HEO. Tym samym ustanowiono fundament segmentu optycznego IRIDE. Poprzez dodanie ośmiu Eagletów II, sieć rozszerza się z naciskiem na szybsze powtarzanie przelotów (revisit) nad Półwyspem Apenińskim i Morzem Śródziemnym, a jednocześnie utrzymuje ciągłość danych optycznych komplementarną do planowanych elementów radarowych i hiperspektralnych.
Rola przemysłu: OHB Italia jako lider i łańcuch wartości konsorcjum
Wiodącym wykonawcą (prime) serii Eaglet II jest OHB Italia, w partnerstwie z szeregiem krajowych podwykonawców i instytucji akademickich. Projekt przemysłowy oparty jest na wielomisyjnej platformie modułowej o małej masie, co umożliwiło szybką produkcję i integrację wielu serii satelitów w krótkich terminach PNRR. System elektrooptyczny zaprojektowano do niezawodnego obrazowania wielospektralnego z rozdzielczością metrową, podczas gdy odbiornik AIS zbiera i przekazuje komunikaty statków w czasie rzeczywistym. Taka architektura jest dogodna również dla operacyjnych scenariuszy interwencji ratunkowych, ponieważ warstwy optyczne i AIS mogą być wykorzystywane w tej samej matrycy czasoprzestrzennej. Niskolatencyjne pasmo X zapewnia szybkie przekazywanie danych do segmentu naziemnego i ich przygotowanie do dystrybucji do użytkowników końcowych.
Cechy techniczne i architektura operacyjna
- Instrumentacja: Wielospektralny teleskop optyczny (GSD < 2 m) i odbiornik AIS; podwójne przeznaczenie – sceny lądowe wysokiej rozdzielczości i ruch morski.
- Platforma i masa: Mikrosatelita (~25 kg) na wielomisyjnej platformie modułowej; format dogodny do produkcji seryjnej i szybkiej integracji.
- Orbita: Ścieżki heliosynchroniczne około 500 km (nominalnie ~467–525 km), z zaprojektowanymi lokalnymi czasami przelotu dla maksymalnej użyteczności danych dla włoskich służb operacyjnych.
- Dane i latencja: Szybkie dostarczanie do segmentu naziemnego (Downstream) z priorytetami dla służb ratunkowych i systemów wczesnego ostrzegania; interoperacyjność z innymi konstelacjami IRIDE (SAR, hiperspektralne i in.).
- Żywotność i utrzymanie: Około trzy lata nominalnej pracy na satelitę; flota jest uzupełniana i odnawiana etapami („staggered deployment”), aby zapewnić ciągłe pokrycie i powtarzalność orbit.
Dlaczego połączenie optyki i AIS jest wyjątkowe
Na lądzie kanał optyczny z metrowym poziomem szczegółowości umożliwia precyzyjną kartografię pokrycia terenu, nadzorowanie infrastruktury krytycznej i śledzenie zmian w przestrzeni (urbanizacja, erozja, degradacja gleby, gatunki inwazyjne). Ta sama sensoryka, w połączeniu z architekturami uczenia maszynowego, generuje warstwowe produkty: od detekcji obiektów (np. pojazdy, statki, wały) do wyodrębniania klas tematycznych (uprawy rolne, drzewostany leśne, zbiorniki wodne). Komponent AIS wnosi równoległy wymiar: umożliwia powiązanie określonego zjawiska na morzu z tożsamością i ruchem konkretnej jednostki, dzięki czemu uzyskuje się operacyjnie stosowalne dowody dla służb inspekcyjnych, straży przybrzeżnej i portów. Synergia optyki i AIS logicznie uzupełnia się więc z danymi z konstelacji radarowych IRIDE, które wnoszą niezależność od oświetlenia i chmur oraz dodatkowe informacje geometryczne o zmianach powierzchniowych.
Usługi dla administracji publicznej, ochrony ludności i gospodarki
IRIDE został od początku pomyślany jako system państwowy, ale otwarty. Najbardziej wymagającymi użytkownikami są organy publiczne: od Departamentu Ochrony Ludności, przez ministerstwa odpowiedzialne za środowisko, rolnictwo i transport, po regionalne zarządy gospodarki wodnej i planowania przestrzennego. Służby operacyjne potrzebują aktualnych map frontów powodziowych, szacunków zniszczeń po trzęsieniach ziemi, ewidencji osuwisk i monitorowania susz. W obszarach przybrzeżnych potrzebna jest wczesna detekcja wycieków ropy, ocena zakwitów glonów i nadzór placów budowy w pasie morskim. Segment Downstream IRIDE zaprojektowano tak, aby produkował mapy tematyczne, raporty i metadane według standardów otwartych interfejsów geoserwisowych, a polityki danych zachęcają do wtórnego wykorzystania informacji w sektorze publicznym i prywatnym.
Drugim ważnym celem jest stworzenie rynku geoinformacji dla małych i średnich przedsiębiorstw. Startupy i firmy technologiczne otrzymują szansę budowania aplikacji nad warstwami IRIDE: od inteligentnego rolnictwa i precyzyjnego nawadniania, przez optymalizację łańcuchów logistycznych, po narzędzia rozwojowe dla cyfrowych bliźniaków (Digital Twin), które łączą dane satelitarne z czujnikami terenowymi i symulacjami. Taka „platformizacja” danych ma potencjał zwielokrotnić efekty inwestycji publicznych i przyspieszyć innowacje w szeregu branż, włączając energetykę, budownictwo, turystykę i ochronę środowiska.
Miejsce startu, czas i chronologia wydarzeń
Start przeprowadzono z kalifornijskiej bazy Vandenberg SFB, z czasem startu o 19:44 czasu środkowoeuropejskiego, 28 listopada 2025 roku. Ponieważ mowa o misji wspólnego transportu z dziesiątkami ładunków użytecznych, oddzielenia satelitów odbywały się w stopniowych sekwencjach podczas pierwszej godziny orbitalnej i dalej. Start można było śledzić na żywo za pośrednictwem ESA Web TV, a oficjalne komunikaty potwierdziły nominalny przebieg wydarzeń, w tym pomyślne oddzielne iniekcje na docelowe orbity.
Gdzie wpasowują się HEO i pozostałe konstelacje
IRIDE jako „konstelacja konstelacji” obejmuje sześć grup satelitów o różnorodności sensorycznej: obok wielospektralnych systemów optycznych (HEO i Eaglet II), są tu również obserwacje radarowe (SAR), które umożliwiają pracę w nocy i przez chmury, obrazowania hiperspektralne dla sygnatur chemicznych wegetacji i materiałów, oraz kanały podczerwieni do analiz cieplnych i detekcji miejskich wysp ciepła. Taka mozaikowa architektura daje możliwość łączenia (data fusion) – na przykład, przez SAR zauważa się przesunięcie gruntu, optyką weryfikuje się zmianę na powierzchni, a hiperspektralnie szuka się sygnatury chemicznej. Tym samym zmniejsza się liczbę fałszywie dodatnich detekcji i zwiększa niezawodność szacunków w rzeczywistych warunkach operacyjnych.
Terminy PNRR i tempo przemysłowe
Program jest zestrojony ze ścisłymi zadanymi terminami PNRR: ESA poinformowała, że wszystkie umowy zawarto do 31 marca 2023 r., a system ma osiągnąć dojrzałość operacyjną do połowy 2026 roku. Rozmieszczanie dodatkowych serii satelitów będzie odbywać się w fazach, tak aby utrzymywać stabilną operacyjną liczbę statków pomimo przybywania nowych i planowanego wycofywania starszych jednostek. Podejście „staggered deployment” jest kluczowe, ponieważ zapewnia spójność przestrzenną i czasową danych w wieloletnich szeregach, co jest warunkiem wstępnym dla wiarygodnych analiz trendów i podejmowania decyzji opartych na dowodach.
Przykłady użycia: od powodzi do planowania urbanistycznego
Zarządzanie powodziami i potokami wezbraniowymi. Zdjęcia wielospektralne przed/po zdarzeniu umożliwiają automatyczne wyodrębnianie powierzchni wodnych i szacowanie szkód na drogach, mostach i w osiedlach. W połączeniu z prognozami meteorologicznymi i modelami hydrologicznymi uzyskuje się podstawę dla dynamicznych map ryzyka i planów ewakuacji.
Pożary lasów. Kanały optyczne ujawniają wypaleniska i zmiany we wskaźnikach wegetacji, podczas gdy warstwa AIS pomaga w nadzorze żeglugi podczas ewakuacji, przemieszczaniu zasobów strażackich i zarządzaniu strefami bezpieczeństwa na wybrzeżu.
Rolnictwo. Poprzez sezonowe szeregi czasowe analizuje się wilgotność gleby, stres roślin i fazy fenologiczne, co pomaga w precyzyjnym nawożeniu i nawadnianiu oraz zmniejszeniu zużycia wody i energii. Tym samym wspiera się również realizację Wspólnej Polityki Rolnej, gdzie potrzebna jest obiektywna ewidencja stanu upraw.
Urbanistyka i infrastruktura. Częste zdjęcia wysokiej rozdzielczości pomagają w nadzorze placów budowy, detekcji nielegalnego budownictwa i śledzeniu korytarzy transportowych; łącząc z SAR wykrywa się osiadanie gruntu pod nasypami, torowiskami i poszczególnymi odcinkami mostów.
Morze i wybrzeże. Optyka identyfikuje wycieki ropy i węzły eutrofizacji, podczas gdy AIS umożliwia łączność z konkretnymi jednostkami w strefie zainteresowania, przez co przyspiesza się procedurę inspekcyjną i optymalizuje rozmieszczenie jednostek straży przybrzeżnej.
Otwartość danych i ekosystem aplikacji
Ponieważ IRIDE ma służyć instytucjom publicznym, ale także pobudzić rozwój gospodarczy, architektura danych idzie w kierunku otwartych standardów (OGC) i interfejsów programistycznych dogodnych do integracji z istniejącymi platformami krajowymi i europejskimi. Oczekuje się wzrostu rynku usług, które na IRIDE opierają specjalistyczne produkty – od systemów dla inteligentnych miast i ochrony ludności po platformy doradztwa rolniczego. Oprócz tego sektor edukacyjny i badawczy otrzymuje obfite źródło danych do treningu i walidacji modeli uczenia maszynowego w teledetekcji. Poprzez użycie wspólnych standardów metadanych i systemów wydawania kluczy API ułatwia się wymianę między organami krajowymi i lokalnymi oraz sektorem prywatnym.
Szersze znaczenie: od „Iride” jako tęczówki do akronimu
Nazwa IRIDE jest jednocześnie włoskim słowem oznaczającym tęczówkę (oka), nawiązując do obserwacyjnej natury misji i optyki w centrum części systemu. W oficjalnych materiałach i komunikacji partnerów IRIDE tłumaczy się również jako akronim od International Report for an Innovative Defence of Earth – ramy koncepcyjnej, która podkreśla misję pożytku publicznego i obrony środowiska danymi z kosmosu. Takie dwuznaczne nazewnictwo pomaga w popularyzacji programu wewnątrz Włoch i na scenie międzynarodowej.
Co dalej: pełne serie i docelowa operacyjność
W nadchodzących miesiącach oczekuje się kolejnych serii podkonstelacji IRIDE, włączając elementy radarowe i hiperspektralne, podczas gdy Eaglet II przechodzi z fazy wczesnych operacji (LEOP/IOC) do regularnej produkcji danych. Całkowita liczba satelitów w systemie w ostateczności przekroczy sześćdziesiąt, a plany komunikowane przez ESA przewidują, że system osiągnie pełną operacyjność do połowy 2026 roku. Dzięki seryjnemu podejściu i modułowości platform, włoski przemysł utrzymuje rytm dostaw zgrany z terminami PNRR oraz zapewnia utrzymanie i wymiany na orbicie bez większych przerw w usługach.
Rozmieszczenie ośmiu satelitów Eaglet II w jednej misji – równolegle z pionierskimi satelitami klimatologicznymi HydroGNSS i elementami radarowymi programu greckiego – jest jeszcze jednym znakiem dojrzewania paradygmatu, w którym potrzeby instytucjonalne są szybciej zaspokajane poprzez nowe, zwinne modele produkcyjne i startowe. IRIDE w ten sposób nie tylko wzmacnia krajowe zdolności obserwacji i decydowania, ale i pozycjonuje włoski sektor kosmiczny jako niezawodnego europejskiego dostawcę technologii i usług nowej generacji.
Czas utworzenia: 30 listopada, 2025