Jeden z kluczowych filarów chorwackiej sceny tańca współczesnego, Zagrzebski Zespół Tańca (ZPA), obchodzi w tym roku wyjątkowy jubileusz – 55 lat nieprzerwanej działalności artystycznej, innowacji i przekraczania granic. Ta znacząca rocznica, świadcząca o bogatej historii i niewyczerpanej energii twórczej, zostanie uczczona programem łączącym dziedzictwo i przyszłość, w którego centrum znajdą się dwie premierowe realizacje we wrześniu. Są to spektakle, które, każdy na swój wyjątkowy sposób, zagłębiają się w fundamentalne ludzkie pytania o wspólnotę, tożsamość i artystyczną transformację, potwierdzając status zespołu jako żywotnego i istotnego gracza w sztuce współczesnej.

Przez ponad pięć dekad ZPA wyprofilował się jako kuźnia talentów i platforma dla oryginalnych projektów autorskich, kładąc nacisk na wysoki poziom wykonawczy i ducha poszukiwań. Założony w 1970 roku z inicjatywy wizjonerskiej artystki tańca Leli Gluhak Bunety, zespół od samego początku był synonimem awangardy i artystycznej odwagi. Dziś, pod kierownictwem producentki Petry Glad Mažar, kontynuuje pisanie nowych rozdziałów swojej historii, a wrześniowe premiery są doskonałym wstępem do obchodów tego wielkiego jubileuszu.

Petricore: Pachnąca oda do wspólnoty i siły kolektywu

Program jubileuszowy rozpoczyna się w sercu metropolii, w przestrzeni, która stała się domem tańca współczesnego w Chorwacji. Spektakl "Petricore", który zostanie wystawiony 12 i 13 września w Zagrzebskim Centrum Tańca, stanowi głęboko emocjonalne i fizycznie wymagające badanie siły wspólnoty i zawiłej dynamiki współistnienia. Sama nazwa, „petrichor”, odnosi się do specyficznego, ziemistego zapachu, który powstaje, gdy pierwsze krople deszczu spadają na suchą, spękaną ziemię. Właśnie ta metafora odnowy, spotkania i przebudzenia życia służy jako poetycka rama dla dzieła sygnowanego przez ceniony międzynarodowy duet artystyczny: Igora Urzelai Hernando z Hiszpanii i Moreno Solinasa z Włoch.

Na scenie pięć niezwykłych wykonawczyń – Dora Brkarić, Lara Kapeloto, Iva Katarinčić, Silvija Musić i Linda Tarnovski – porusza się jak jeden organizm, jak ciało złożone z pięciu różnych, ale zharmonizowanych części. Ich ruchy, pozornie proste, stopniowo odsłaniają się jako złożone testy wytrzymałości, przypominając publiczności o fizycznych i emocjonalnych granicach, ale także o nieodkrytych możliwościach, jakie posiada ciało. Wykonawczynie zlewają się w jeden zbiorowy obraz, gdzie granice indywidualności zacierają się i łagodnieją, tworząc potężne wrażenie wizualne i emocjonalne. Spektakl subtelnie bada wszystkie odcienie przynależności – od pocieszenia płynącego z poczucia bezpieczeństwa w grupie, przez radość odczuwaną we wspólnocie, aż po nieuniknione tarcia wynikające z różnorodności.

To, co czyni "Petricore" szczególnie imponującym, to zręczne balansowanie paradoksem: ukazuje wspólnotę, która nigdy w pełni nie tłumi wyjątkowości jednostki, a wręcz przeciwnie, czyni ją bardziej widoczną właśnie poprzez interakcję z kolektywem. Dzieło to zaprasza widzów do introspekcji i rozpoznawania własnych odbić w innych, promując empatię jako kluczowy element ludzkich więzi. Podobnie jak wspomniany zapach deszczu, spektakl przywołuje uczucie oczyszczenia i odnowy, które rodzi się, gdy ciała się spotykają i gdy ludzkość na nowo odkrywa swoją istotę poprzez wzajemne zrozumienie. Występ w Zagrzebiu daje wyjątkową okazję do doświadczenia tańca współczesnego na światowym poziomie.

Bez nici: Taneczny recykling wspomnień w istryjskim krajobrazie

Kilka dni później program przenosi się do idyllicznego istryjskiego otoczenia, gdzie 18 września w Śródziemnomorskim Centrum Tańca w Svetvinčenat odbędzie się premiera spektaklu "Bez nici". Jest to dzieło, które w szczególny sposób łączy przeszłość i teraźniejszość Zagrzebskiego Zespołu Tańca, poprzez choreograficzny podpis Ognjena Vučinića, artysty, którego kariera jest nierozerwalnie związana z ZPA. Vučinić, który przez ponad piętnaście lat był jednym z czołowych tancerzy zespołu, jest dziś uznanym choreografem i pedagogiem o regionalnej renomie, a jego powrót do macierzystej instytucji z tym projektem ma silne znaczenie symboliczne.

Spektakl został pomyślany w formie site-specific, co oznacza, że został stworzony specjalnie dla przestrzeni, w której jest wykonywany – w tym przypadku dla Žlinji, w inspirującym otoczeniu Śródziemnomorskiego Centrum Tańca. Tematycznym punktem wyjścia pracy jest badanie przestrzeni jako miejsca transformacji, gdzie ślady starych ruchów, zapomnianych choreografii i przechowywanych wspomnień rozpuszczają się, przekształcają i układają w zupełnie nowe wzorce taneczne. Główną zasadą twórczą jest recykling – idea, że energia nigdy nie ginie, a jedynie zmienia swoją formę. Autorzy budują nowe struktury, które nieustannie się regenerują, czerpiąc inspirację z bogatego archiwum ruchów samego zespołu. Dla czterech tancerek – Lindy Tarnovski, Silviji Musić, Lary Kapeloto i Ivy Katarinčić – jest to okazja do dialogu z historią i własnym dziedzictwem tanecznym.

Podkład muzyczny również podąża za tematem recyklingu, a kompozytorka Melita Lovričević dołączy do wykonania na żywo, dodając kolejny wymiar temu multimedialnemu doświadczeniu. Szczególnie interesujące jest to, że fragmenty spektaklu zostaną nagrane w zaawansowanej technologii VR (rzeczywistości wirtualnej), w ramach międzynarodowego projektu D. Dance Alliance, współfinansowanego ze środków programu Kreatywna Europa. Tym samym dzieło to pozycjonuje się na skrzyżowaniu sztuki tańca i nowych technologii, otwierając drzwi do przyszłych form prezentacji i dystrybucji dzieł tanecznych. Premiera w Svetvinčenat staje się więc nie tylko artystycznym, ale i technologicznym krokiem naprzód.

ZPA: Ponad pół wieku awangardy na chorwackiej scenie tanecznej

Aby w pełni zrozumieć znaczenie tych premier, należy spojrzeć na imponującą drogę, jaką przebył Zagrzebski Zespół Tańca. Od swojego założenia w 1970 roku, ZPA był i pozostaje kluczową instytucją dla rozwoju tańca współczesnego w Chorwacji. Powstały z potrzeby nowego, swobodniejszego wyrazu tanecznego, zespół pod kierownictwem Leli Gluhak Bunety, a później innych dyrektorów artystycznych, takich jak Snježana Abramović Milković, nieustannie przesuwał granice i ustanawiał nowe standardy. Przez dziesięciolecia ZPA współpracował z licznymi krajowymi i zagranicznymi choreografami, kształcąc pokolenia tancerzy, którzy dziś są liderami sceny tanecznej w regionie.

Zespół zawsze był rozpoznawalny dzięki swojej odwadze do badania, eksperymentowania i artykułowania złożonych tematów społecznych i intymnych poprzez język ciała. Jego repertuar świadczy o różnorodności stylistycznej i otwartości na różne poetyki, od ruchu abstrakcyjnego po struktury narracyjne. Działalność ZPA nie ograniczała się tylko do produkcji spektakli; zespół odgrywał kluczową rolę w edukacji publiczności i profesjonalizacji zawodu tancerza w Chorwacji, często działając w warunkach dalekich od idealnych, ale z niezachwianą pasją i poświęceniem.

Artyści, którzy kształtują przyszłość

Wybór artystów do premier jubileuszowych jasno pokazuje wizję zespołu: z jednej strony współpraca z uznanymi międzynarodowymi nazwiskami, a z drugiej dawanie szansy wybitnym krajowym twórcom, którzy wywodzą się z samego zespołu. Londyński duet Igor x Moreno (Igor Urzelai Hernando i Moreno Solinas) jest znany na światowej scenie ze swojego unikalnego języka fizycznego i prac, które w energiczny, a często i humorystyczny sposób, kwestionują ludzkie więzi i tożsamość. Ich twórczość, nagradzana i doceniana na najważniejszych europejskich festiwalach, wnosi do Zagrzebia powiew współczesnych światowych trendów tanecznych.

Z drugiej strony, Ognjen Vučinić reprezentuje siłę i ciągłość sceny krajowej. Jego droga od tancerza w Puli, przez wieloletni status solisty ZPA, aż po założenie własnej kompanii tanecznej MASA i udaną karierę choreograficzną i pedagogiczną w Belgradzie i poza nim, jest przykładem pełnego rozwoju artystycznego. Jego głęboka znajomość poetyki zespołu i wrażliwości wykonawczyń gwarantuje, że "Bez nici" będzie dziełem rezonującym ze zbiorową pamięcią ZPA, jednocześnie oferując świeżą i dojrzałą wizję autorską. Jego praca symbolizuje cykliczność sztuki, w której uczeń staje się mistrzem, a dziedzictwo jest wykorzystywane jako fundament do tworzenia czegoś zupełnie nowego.

Te dwie wrześniowe premiery nie są więc tylko spektaklami; są manifestem witalności Zagrzebskiego Zespołu Tańca. Pokazują, jak instytucja z 55-letnią tradycją może nieustannie się odnawiać, pozostając wierną swojej awangardowej misji, jednocześnie odważnie krocząc w przyszłość, otwierając dialog z nowymi pokoleniami publiczności i artystów, zarówno na scenie krajowej, jak i międzynarodowej.