Republika Chorwacji w tym roku ustanowiła bardziej ambitny standard rozwoju odpowiedzialnej, innowacyjnej i odpornej turystyki, uruchamiając pierwszą krajową nagrodę za zrównoważoną turystykę. Inicjatywa ta wynika ze strategicznego zobowiązania państwa do zharmonizowania wzrostu turystyki z nośnością przestrzeni, jakością życia mieszkańców oraz ochroną wartości przyrodniczych i kulturowych do 2030 roku. Nagroda została zaprojektowana jako kamień milowy, który zachęca destynacje i przedsiębiorców do ukierunkowania swoich planów, inwestycji i codziennych operacji na mierzalne wyniki zrównoważonego rozwoju – od zmniejszenia zużycia zasobów po wzmocnienie dobrobytu lokalnych społeczności i długoterminową ochronę dziedzictwa.

Dlaczego ta nagroda teraz i dlaczego właśnie w Chorwacji

Chorwacja w ostatnich latach znacznie ulepszyła strategiczne i prawne ramy zarządzania turystyką. Państwowa Strategia Rozwoju Zrównoważonej Turystyki do 2030 roku określa jasne cele i priorytety, podczas gdy nowa Ustawa o turystyce ustanawia obowiązek planowego zarządzania destynacjami poprzez system wskaźników zrównoważonego rozwoju i okresowe raportowanie. W takim otoczeniu nagroda staje się naturalnym narzędziem: wyróżnia tych, którzy już przodują, przyspiesza wdrażanie dobrych praktyk i służy jako drogowskaz dla wszystkich, którzy dopiero zmieniają swoje modele biznesowe i zarządcze. Wsparcie organów międzynarodowych dodatkowo podnosi poprzeczkę – współpraca z UN Tourism zapewnia międzynarodową wiarygodność kryteriów oraz widoczność najlepszych chorwackich projektów na arenie światowej.

Kategorie: kto i z czym może konkurować

Konkurs obejmuje trzy odrębne kategorie, aby ocenić specyfikę poszczególnych obszarów i podmiotów: najlepsza destynacja zrównoważonej turystyki w kontynentalnej części kraju, najlepsza destynacja na wyspie lub obszarze przybrzeżnym oraz najlepszy podmiot gospodarczy w zrównoważonej turystyce. Struktura kategorii została celowo ukształtowana tak, aby promować zdrową rywalizację i wymianę wiedzy między uczestnikami. Obszary kontynentalne konkurują na podstawie całorocznej oferty, rewitalizacji dziedzictwa i rozproszenia odwiedzających, podczas gdy destynacje wyspiarskie i przybrzeżne są pod szczególną lupą w segmentach zarządzania zasobami, ochrony morza i strefy przybrzeżnej oraz inteligentnej mobilności. W kategorii biznesowej ocenia się, jak głęboko zasady środowiskowe, społeczne i zarządcze (ESG) są wplecione w model biznesowy – od zaopatrzenia i energetyki po dostępność i zarządzanie ryzykiem.

Co dokładnie jest oceniane: mierzalne kryteria zamiast deklaracji

Ocena opiera się na możliwych do udowodnienia, skwantyfikowanych wskaźnikach oraz na jakościowych dowodach, które można zweryfikować. W centrum uwagi znajdują się ochrona środowiska i zasobów naturalnych (gospodarka wodna i odpadowa, redukcja emisji gazów cieplarnianych, ochrona bioróżnorodności), dobrobyt lokalnej społeczności (zadowolenie mieszkańców, sprawiedliwy udział w korzyściach z turystyki, dostępność usług publicznych i infrastruktury), ochrona i interpretacja dziedzictwa kulturowego, innowacje i rozwiązania cyfrowe oraz zgodność z dokumentami strategicznymi destynacji. Kandydatury prezentujące ciągły postęp – na przykład pięcioletni trend zmniejszania zużycia energii na nocleg lub wzrost udziału lokalnych dostaw – będą miały wyraźną przewagę nad jednorazowymi, odizolowanymi działaniami.

Terminy i ważne daty

Zgłoszenia są otwarte do 14 października 2025 r., co daje zgłaszającym od dzisiejszej daty (1 października 2025 r.) dwa tygodnie na ostateczne przygotowanie dokumentacji, weryfikację metryk i podpisanie niezbędnych zgód. Zwycięzcy zostaną ogłoszeni w ramach wydarzenia Dni Turystyki Chorwackiej, które odbędzie się w Dubrowniku od 19 do 21 listopada 2025 r.. Taki harmonogram zapewnia jury wystarczająco dużo czasu na pełny przegląd zgłoszeń i ewentualne kontrole terenowe, a zwycięzcom przynosi maksymalną widoczność przed tysiącami profesjonalistów z branży turystycznej, mediami i partnerami z sektora publicznego i prywatnego.

Jak się zgłosić: kroki, dokumenty i porady

Uczestniczyć mogą jednostki samorządu terytorialnego lokalnego i regionalnego, organizacje turystyczne, instytucje publiczne zarządzające dobrami kultury i przyrody, przedsiębiorcy z branży turystycznej i hotelarskiej, a także innowacyjne firmy, które swoimi produktami lub usługami pomagają destynacjom i hotelarzom stać się bardziej wydajnymi i ekologicznymi. Zgłoszenie składa się za pośrednictwem specjalnie przygotowanego formularza internetowego – formularz zgłoszeniowy. Zaleca się, aby dokumentację podzielić na trzy części: (1) ramy strategiczne (plany zarządzania destynacją, strategie zrównoważonego rozwoju, polityki ESG), (2) mierzalne wyniki (wartości bazowe, cele, osiągnięcia, metodologia), (3) dowody i załączniki (audyty, certyfikaty, zdjęcia, raporty analityczne). Szczególnie ceniona jest przejrzystość – jasne podanie źródeł danych, częstotliwości pomiarów oraz odpowiedzialnej osoby lub działu.

Powiązanie z krajową Strategią do 2030 roku

Strategia do 2030 roku promuje turystykę o wyższej wartości, mniejszych wahaniach sezonowych i większym rozproszeniu terytorialnym. Nagroda jest bezpośrednio zgodna z tymi celami: faworyzuje projekty, które zachęcają do dłuższego pobytu, rozwoju specjalnych form turystyki (aktywnej, kulturalnej, zdrowotnej, MICE, eno-gastronomicznej), waloryzacji dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz mobilności niskoemisyjnej. Dodatkowe punkty przyznawane są za rozwiązania, które zmniejszają presję na najbardziej obciążone mikrolokalizacje, rozwijają ofertę w głębi lądu i wspierają lokalne łańcuchy wartości, na przykład poprzez krótkie łańcuchy dostaw i promocję lokalnych produktów i rzemiosła.

Co wnosi nowa Ustawa o turystyce

Nowe ramy prawne wprowadzają obowiązek tworzenia planów zarządzania destynacją, wraz z listą obowiązkowych i specyficznych wskaźników zrównoważonego rozwoju, które każda destynacja musi monitorować. Przepisy przewidują terminy na przyjęcie planów, mechanizmy koordynacji wszystkich interesariuszy oraz ustanowienie systematycznego monitorowania wpływu turystyki na zasoby, przestrzeń, infrastrukturę i społeczność. Dzięki temu zgłaszający mają już podstawę do przygotowania wysokiej jakości kandydatury: dostępne bazy danych, zdefiniowane metodologie i jasne wyniki. Ponadto, ustawa kieruje inwestycje publiczne i prywatne w stronę projektów o wartości dodanej w obszarze zielonej transformacji, odporności i cyfryzacji, co w perspektywie średnioterminowej podnosi konkurencyjność i zmniejsza ryzyko.

Rola partnerów międzynarodowych i kontekst globalny

Inicjatywa jest rozwijana w ścisłej współpracy z UN Tourism, czołową światową organizacją promującą odpowiedzialną i inkluzywną turystykę. Współpraca ta przynosi wsparcie metodologiczne, międzynarodową widoczność i powiązanie z najlepszymi praktykami na całym świecie. W tym roku Światowy Dzień Turystyki, obchodzony 27 września 2025 r., podkreślił zrównoważoną transformację jako główny temat, akcentując znaczenie przejścia od ilości do jakości i zarządzania wpływem turystyki, a nie tylko liczbą przyjazdów. Chorwacka nagroda jest logiczną odpowiedzią na takie globalne trendy: kryteria wymagają realnych, weryfikowalnych postępów w aspektach środowiskowych, społecznych i zarządczych, a najlepsze przykłady stają się modelem dla innych destynacji w regionie i poza nim.

Przykłady praktyk, które przechodzą najsurowszy filtr

Kandydaci odnoszący sukcesy zazwyczaj łączą kilka dźwigni: redukcję zużycia energii i wody poprzez energooszczędny sprzęt, panele słoneczne i inteligentne zarządzanie; przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym poprzez lokalne łańcuchy dostaw, redukcję jednorazowego plastiku i zwiększenie recyklingu; dekarbonizację mobilności poprzez promowanie chodzenia pieszo, jazdy na rowerze, transportu publicznego i mikromobilności; cyfrowe rozwiązania do monitorowania przepływu turystów w czasie rzeczywistym i kierowania ich; programy interpretacji kultury i przyrody angażujące lokalną społeczność; oraz szkolenia pracowników i partnerów. Szczególnie doceniane jest, gdy wykazuje się, że wpływ jest wielowymiarowy: na przykład wprowadzenie elektrycznych pojazdów wahadłowych z systemem „zaparkuj i doświadcz” jednocześnie obniża emisje, zmniejsza zatory i zwiększa bezpieczeństwo pieszych w starych centrach miast.

Pomiar, który buduje zaufanie: wskaźniki i raportowanie

Bez pomiaru nie ma odpowiedzialnego zarządzania. Dojrzałe destynacje stosują zestaw obowiązkowych wskaźników (jakość powietrza i morza, zużycie zasobów, wyposażenie komunalne, obciążenie infrastruktury, zadowolenie mieszkańców i gości) i uzupełniają je specyficznymi metrykami dostosowanymi do lokalnych wyzwań – od ochrony morskiej flory i fauny, przez ochronę krajobrazu, po zarządzanie dziedzictwem kulturowym. Kluczowe jest jasne przedstawienie metodologii, okresowości pomiarów i porównywalnych szeregów czasowych. Przejrzyste roczne raportowanie, publiczne ogłaszanie wyników i otwartość danych budują zaufanie mieszkańców, partnerów i inwestorów oraz są ważnym atutem przed jury.

Dla destynacji kontynentalnych: szczególne szanse i zadania

Wnętrze kraju ma naturalną przewagę w rozwoju całorocznych produktów, które odciążają wybrzeże w szczycie sezonu. Turystyka termalna i zdrowotna, aktywny wypoczynek, szlaki kulturowe, opowieści eno-gastronomiczne i gospodarstwa agroturystyczne tworzą mozaikę ofert o wysokim potencjale. Udane projekty na kontynencie w sposób udowodniony podnoszą jakość życia lokalnej ludności poprzez nowe miejsca pracy, odnowę opuszczonego dziedzictwa i lepszą dostępność komunikacyjną przy minimalnym wpływie na środowisko. Szczególnie cenione są inwestycje w zakwaterowanie o wyższej jakości, tematyczną infrastrukturę do aktywności na świeżym powietrzu, dostępność dla osób z niepełnosprawnościami oraz cyfrowe narzędzia do interpretacji dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego.

Dla wysp i wybrzeża: równowaga między popularnością a ochroną

Destynacje przybrzeżne przyciągają największą liczbę odwiedzających i jednocześnie podlegają największej presji na zasoby. Zrównoważone podejście wymaga precyzyjnego zarządzania pojemnością (przestrzenną, komunikacyjną, usługową), ochrony ekosystemów morskich i odpowiedzialnego korzystania ze strefy przybrzeżnej. Zwycięskimi kandydatami do tej nagrody będą właśnie ci, którym udało się połączyć wzrost przychodów ze spadkiem negatywnych kosztów zewnętrznych, co podniosło zarówno zadowolenie mieszkańców, jak i gości. Dużą rolę odgrywa przy tym inteligentna mobilność: sezonowe reżimy ruchu, linie wahadłowe o niskiej emisji, ścieżki rowerowe, strefy uspokojonego ruchu i zintegrowane systemy informacji w czasie rzeczywistym.

Sektor biznesowy jako motor zmian

Hotelarze, kempingi, kwatery prywatne, agencje turystyczne, przewoźnicy i start-upy technologiczne odgrywają kluczową rolę w transformacji. Plany dekarbonizacji, zakup lokalnej żywności, edukacja pracowników, dostępność obiektów, certyfikacja energetyczna, cyfryzacja procesów i silne zarządzanie ryzykiem (od pożarów po ekstremalne zjawiska pogodowe) to tylko niektóre z ocenianych kryteriów. Zgłoszenia, które przekonująco pokażą, jak inwestycje w zrównoważony rozwój jednocześnie obniżyły koszty operacyjne, podniosły jakość usług i zwiększyły lojalność gości – mają mocny argument za wysoką pozycją.

Rozwiązania cyfrowe i innowacje, które przynoszą przewagę

Zastosowanie sieci czujników, systemów inteligentnego oświetlenia, cyfrowych „bliźniaków” destynacji, analityki big data i aplikacji do informowania gości przyczynia się do bardziej precyzyjnego zarządzania i wyższej jakości doświadczeń. Innowacje, które łączą mobilność, energetykę, przepływy turystów i ochronę przestrzeni, są szczególnie cenione, ponieważ rozwiązują wiele wyzwań naraz – zmniejszają emisje, odciążają infrastrukturę i zwiększają bezpieczeństwo. Ważne jest, aby podkreślić, że technologia nie jest celem samym w sobie: kluczowe jest zdefiniowanie jasnych wskaźników sukcesu (np. skrócenie czasu oczekiwania, mniejsze zużycie energii na użytkownika, bardziej równomierny rozkład przestrzenny odwiedzających) i regularne ich monitorowanie.

Finansowanie i zachęty: jak zamknąć konstrukcję finansową

Zgłoszenia odnoszące sukces najczęściej łączą własne inwestycje, wsparcie lokalne i krajowe oraz, w stosownych przypadkach, instrumenty europejskie. Kluczem jest planowanie etapowe – szybkie, niskobudżetowe środki (np. optymalizacja oświetlenia, szkolenia, gospodarka odpadami) idą w parze z większymi projektami (takimi jak renowacja energetyczna, wprowadzenie odnawialnych źródeł energii i transport publiczny o niskiej emisji), które są realizowane w ciągu kilku cykli budżetowych. Dobrze przygotowane plany zarządzania destynacją i strategie ESG przedsiębiorców ułatwiają dostęp do finansowania i pokazują wierzycielom, że ryzyka zostały zidentyfikowane i są kontrolowane.

Komunikacja z interesariuszami i zaangażowanie społeczności

Żadna strategia zrównoważonego rozwoju nie powiedzie się bez zaufania społeczności. Regularne publiczne debaty, włączanie stowarzyszeń, szkół i lokalnych zrzeszeń biznesowych, programy wolontariatu oraz przejrzyste raportowanie o wpływie turystyki na codzienne życie mieszkańców tworzą poczucie współwłasności rozwoju. Kandydatury, które udowodnią, że decyzje zostały podjęte przy udziale obywateli i które posiadają mechanizmy uwzględniania skarg i propozycji, otrzymują dodatkowe punkty. W ten sposób buduje się umowę społeczną, w której turystyka staje się sojusznikiem jakości życia, a nie konkurentem o zasoby.

Często zadawane pytania: co jeszcze powinni wiedzieć zgłaszający

Kto może się zgłosić? Każda destynacja lub podmiot gospodarczy działający na terytorium Republiki Chorwacji, który może udowodnić mierzalne wyniki w zakresie zrównoważonego rozwoju. Czy zgłoszenie jest bezpłatne? Udział jest bezpłatny, jednak koszt przygotowania dokumentacji ponosi zgłaszający. Co z audytem danych? Organizator zastrzega sobie prawo do żądania dodatkowych dowodów i przeprowadzenia kontroli na miejscu. Czy wyniki zostaną publicznie ogłoszone? Tak, laureaci zostaną przedstawieni podczas Dni Turystyki Chorwackiej w Dubrowniku, wraz ze szczegółowymi uzasadnieniami kryteriów i osiągnięć.

Dlaczego warto zgłosić się właśnie w tym roku

Tegoroczny cykl konkursu przypada bezpośrednio po Światowym Dniu Turystyki poświęconym zrównoważonej transformacji i tuż przed Dniami Turystyki Chorwackiej, które gromadzą kluczowych graczy branży. Ten kontekst zapewnia maksymalną widoczność projektom wysokiej jakości, a zwycięzcom przynosi przewagę reputacyjną, łatwiejszy dostęp do partnerstw i inwestorów oraz silny bodziec do dalszego rozpowszechniania dobrych praktyk na poziomie krajowym. Dla wszystkich, którzy planują wziąć udział, nadszedł moment, aby podsumować wyniki, uzupełnić dane i zgłoszeniem pokazać, że zrównoważony rozwój w Chorwacji to już nie odizolowany projekt – ale standard.